Ograniczenie praw rodzicielskich ojcu mieszkającemu za granicą

Jak ograniczyć prawa rodzicielskie ojcu mieszkającemu za granicą?

Kodeks rodzinny i opiekuńczy zawiera regulacje dotyczące ograniczenia władzy rodzicielskiej oraz pozbawienia władzy rodzicielskiej, które przedstawię.

Regulacje dotyczące ograniczenia władzy rodzicielskiej zawarte zostały w art. 107 K.r.o., zgodnie z którym: „Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom żyjącym w rozłączeniu, sąd opiekuńczy może ze względu na dobro dziecka określić sposób jej wykonywania” (art. 107 § 1).

„Sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka. Sąd może pozostawić władzę rodzicielską obojgu rodzicom, jeżeli przedstawili zgodne z dobrem dziecka porozumienie o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem, i jest zasadne oczekiwanie, że będą współdziałać w sprawach dziecka. Rodzeństwo powinno wychowywać się wspólnie, chyba że dobro dziecka wymaga innego rozstrzygnięcia” (art. 107 § 2).

Warto w tym miejscu dodać, iż instytucja ograniczenia władzy rodzicielskiej została wprowadzona, aby zażegnać wszelkie konflikty powstałe między rodzicami, które rodzą się w trakcie wykonywania władzy rodzicielskiej.

Przykładowo można wskazać, iż orzeczenie w przedmiocie ograniczenia władzy rodzicielskiej może dotyczyć m.in. decyzji co do zmiany miejsca pobytu dziecka, form wypoczynku, wyboru szkoły, zajęć pozalekcyjnych, kierunku i zakresu wykształcenia, praktyki zawodowej, metod leczenie itp.

Zobacz również: Wyjazd dziecka z uk bez zgody ojca

Co sąd bierze pod uwagę w postępowaniu o ograniczenie praw rodzicielskich?

Należy zaznaczyć, iż sąd w postępowaniu o ograniczenie władzy rodzicielskiej przede wszystkich bierze pod uwagę dobro dziecka oraz kwalifikacje podmiotowe osoby wnioskującej o ograniczenie władzy rodzicielskiej drugiemu z rodziców, natomiast orzeczenie sądu oparte jest o całokształt okoliczności ujawnionych w trakcie postępowania.

Ustawodawca regulacje dotyczące pozbawienia władzy rodzicielskiej zawarł w art. 111 § 1 K.r.o., stanowiąc następująco „Jeżeli władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody albo jeżeli rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej lub w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem dziecka, sąd opiekuńczy pozbawi rodziców władzy rodzicielskiej. Pozbawienie władzy rodzicielskiej może być orzeczone także w stosunku do jednego z rodziców”.

Stosownie zaś do art. 111 § 2 K.r.o. „W razie ustania przyczyny, która była podstawą pozbawienia władzy rodzicielskiej, sąd opiekuńczy może władzę rodzicielską przywrócić”.

Analiza art. 111 § 1 K.r.o. pozwala stwierdzić, iż przesłankami, po zaistnieniu których sąd pozbawi władzy rodzicielskiej, są:

• trwała przeszkoda w wykonywaniu władzy rodzicielskiej,
• nadużywanie tej władzy,
• rażące zaniedbywanie swych obowiązków przez rodziców bądź rodzica.

Na uwagę w okolicznościach wskazanych w pytaniu zasługuje postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 2 czerwca 2000 r. (sygn. akt II CKN 960/00), w którym zaprezentowany został następujący pogląd: „Przez trwałą przeszkodę, uniemożliwiającą wykonywanie władzy rodzicielskiej, należy rozumieć taki układ stosunków, który wyłącza sprawowanie przez rodziców władzy rodzicielskiej na stałe w tym sensie, że albo według rozsądnego przewidywania nie można ustalić czasu trwania tego układu albo – co najmniej – że układ ten będzie istniał przez czas długi”.

Przykładowo można wskazać, iż ta przesłanka może zostać uznana za spełnioną, gdy np. rodzic choruje na nieuleczalną chorobę psychiczną, bądź gdy rodzic lub rodzice wyjeżdżają za granicę, przy czym nie interesują się dzieckiem.

Z nadużywaniem władzy rodzicielskiej mamy do czynienia gdy rodzice bądź rodzic karze dziecko w sposób zagrażający zdrowiu dziecka, zmusza do ciężkiej pracy, nakłania do popełnienia przestępstwa, a także gdy swoim postępowaniem wywiera negatywny wpływ na dziecko.

Z rażącym zaniedbywaniem obowiązków wiązane są zachowania, które polegają m.in. na braku wywiązywania się z obowiązku alimentacyjnego, głodzenia dziecka, porzucenia dziecka itp.

W praktyce orzeczenie pozbawienia praw rodzicielskich rodziców bądź rodzica ma miejsce w przypadku oczywistych drastycznych okoliczności danego przypadku, które uzasadniają tezę, iż zastosowanie łagodniejszego środku (ograniczenie praw rodzicielskich) nie byłoby celowe.

Samodzielność w decydowaniu o dzieciach

Wskazała Pani, iż chciałaby uzyskać samodzielność w decydowaniu co do sposobu leczenia dziecka, jego kształcenia, czy też wyrabiania dokumentów. Aby takową samodzielność uzyskać, musiałaby Pani pozbawić władzy rodzicielskiej ojca dziecka, co – jak wynika z treści niniejszej opinii – jest możliwe, ale raczej w drastycznych przypadkach. Wydaje się zatem, iż o ile nie ma podstaw do pozbawienia władzy rodzicielskiej ojca dziecka, to będzie Pani musiała respektować stanowisko ojca dziecka. W praktyce często dochodzi do sporu między rodzicami, dla przykładu jedno z rodziców chciałoby wybrać szkołę X, drugie – szkołę Y. Jeden rodzic chciałby wyrobić paszport, drugi się nie zgadza. Kodeks rodzinny i opiekuńczy pozwala na rozwiązanie takiej sytuacji. Na uwagę w tym względzie zasługuje art. 97 K.r.o., zgodnie z którym „jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania (art. 97 § 1). Jednakże o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie; w braku porozumienia między nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy (art. 97 § 2)”.

Pojęcie „istotnych spraw dziecka” nie zostało w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym zdefiniowane, niemniej jednak mając na uwadze dotychczasowe orzecznictwo, należy zauważyć, iż istotnymi sprawami dziecka są m.in. sprawy dotyczące obywatelstwa dziecka, zmiany jego imienia i nazwiska, wyboru szkoły, sposobu ewentualnego leczenia, a także wyjazdu za granicę.

W związku z powyższym rodzic może na podstawie art. 97 § 2 K.r.o. wystąpić do sądu z wnioskiem o rozstrzygnięcie o istotnych sprawach dziecka. Sądem właściwym jest sąd rejonowy miejsca zamieszkania lub pobytu dziecka, wydział rodzinny i nieletnich. We wniosku należy przedstawić sprawę, wskazać powody, dla których drugi z rodziców nie wyraża zgody na np. wyrobienie paszportu oraz wskazać cel wyrobienie takiego dokumentu. Analogicznie można postąpić w przypadku innych decyzji rodzica, z którymi nie zgadza się drugi rodzic dziecka.

Zobacz również: Ograniczona władza rodzicielska

Sposób wykonywania kontaktów ojca z dziećmi

W Pani sytuacji sugerowałbym rozważyć, czy nie warto wystąpić o powierzenie wykonywania władzy rodzicielskiej Pani, ograniczając jej wykonanie ojcu do istotnych spraw dziecka. Jednocześnie można by uregulować sposób wykonywania kontaktów ojca z dzieckiem. Obecnie mają Państwo równe prawa, obu Państwu przysługuje władza rodzicielska i oboje macie Państwo prawo i obowiązek ją wykonywać. W mojej ocenie lepiej jest poinformować ojca o chorobie dziecka, aby m.in. w przyszłości ojciec dziecka nie zarzucił Pani, że nie informowała go Pani o chorobie dziecka. W przypadku choroby wymagającej podjęcia decyzji co do sposobu leczenia, konieczne jest poinformowanie i ustalenie stanowiska co do leczenia dziecka z ojcem. Dlatego też proszę rozważyć moją sugestię, aby kwestię władzy rodzicielskiej rozstrzygnąć sądownie. Oczywiście jeżeli między Państwem nie ma konfliktu, to takiej potrzeby nie widzę.