• Zaktualizowano: 2024-04-28 • Autor: Katarzyna Brzozowska
Mąż mojej siostry jest chory na Alzheimera, ma lat 82, choroba jest bardzo zaawansowana, nie poznaje rodziny, nie podpisze żadnego dokumentu, słabo słyszy, nie reaguje na prawie żadne życzenia czy prośby, ale jest silny fizycznie. Obawiam się, że jak siostra zachoruje, to będą problemy nawet z umieszczeniem go w domu opieki. Czy ubezwłasnoeolnienie tak chorego męża pozwoli na samodzielne podejmowanie przez żonę decyzji tak formalnoprawnych, jak i finansowych, np. odbieranie jego emerytury i innych świadczeń, i czy pozwoli (po diagnozie odpowiedniego lekarza) umieścić go w domu opieki?
Skutkiem ubezwłasnowolnienia jest całkowite lub częściowe pozbawienie osoby zdolności do czynności prawnych. Przez zdolność do czynności prawnych rozumie się zdolność do dokonywania we własnym imieniu czynności prawnych, czyli przyjmowania i składania oświadczeń woli mających na celu wywołanie powstania, zmiany lub ustania stosunku prawnego. Zdolność do czynności prawnych jest więc zdolnością do nabywania praw i zaciągania zobowiązań.
Mamy więc do czynienia z dwoma rodzajami ubezwłasnowolnienia:
Zobacz również: Czy wnioskodawca może być doradcą tymczasowym?
Poniżej wskazuję na przesłanki ubezwłasnowolnienia. Pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletności. Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają osoby małoletnie, które ukończyły lat 13, oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo.
Aby osoba pełnoletnia lub osoba, która ukończyła 13 lat, mogła być ubezwłasnowolniona całkowicie, a w przypadku osoby pełnoletniej również i częściowo, musi zostać stwierdzona u niej:
Poniżej wskaże na skutki ubezwłasnowolnienia całkowitego. Osoby całkowicie ubezwłasnowolnione nie mogą względem wobec siebie podejmować żadnych czynności prawnych, np.:
W przypadku, gdy osoba całkowicie ubezwłasnowolniona dokona czynności prawnej, czynność ta jest nieważna. W przypadku, gdy osoba ta zawarła umowę w drobnych sprawach dnia codziennego, np. zakup pieczywa, to jeśli nie jest ona rażąco krzywdząca dla ubezwłasnowolnionego, umowa ta staje się ważna w chwili jej wykonania.
Zobacz również: Czy osoba częściowo ubezwłasnowolniona może zawrzeć małżeństwo?
Osobie ubezwłasnowolnionej całkowicie przydzielony zostaje opiekun, który w jej imieniu podejmuje różne decyzje prawne.
Poniżej wskaże skutki ubezwłasnowolnienia częściowego. Osoby częściowo ubezwłasnowolnione mogą zawierać umowy w bieżących sprawach, np. robić drobne zakupy, iść samemu do lekarza, podjąć pracę i dysponować swoim wynagrodzeniem. Nie mogą jednak dokonywać czynności prawnych nie mieszczących się w zakresie drobnych spraw życia codziennego, np. kupić, sprzedać mieszkanie (nieruchomość), sporządzić testament.
Osobie ubezwłasnowolnionej częściowo przydzielony zostaje kurator. Wniosek o ubezwłasnowolnienie do sądu okręgowego w miejscu zamieszkania osoby, której dotyczy wniosek może złożyć: małżonek, krewni w linii prostej (dzieci, wnuki, rodzice, dziadkowie), rodzeństwo, przedstawiciel ustawowy, prokurator okręgowy.
Art. 544 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego wskazuje bowiem, iż sprawy o ubezwłasnowolnienie należą do właściwości sądów okręgowych, które rozpoznają je w składzie trzech sędziów zawodowych.
Natomiast stosownie do § 2 art. 544 w sprawach tych właściwy jest sąd miejsca zamieszkania osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, a w braku miejsca zamieszkania – sąd miejsca jej pobytu. Do wniosku należy dołączyć co najmniej zaświadczenie lekarza potwierdzające stan zdrowia osoby, której dotyczy. Wniosek o ubezwłasnowolnienie powinien być należycie opłacony. Opłata od wniosku o ubezwłasnowolnienie jest stała i stosownie do art. 23 pkt 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych wynosi 40 zł.
Zobacz również: Wniosek o ustanowienie opiekuna prawnego dla osoby starszej
W toku postępowania o ubezwłasnowolnienie sąd powoła biegłego w celu wydania opinii dotyczącej stanu psychicznego osoby mającej zostać ubezwłasnowolnioną. Wnioskodawca musi uiścić wydatki biegłego – to obecnie ok. 500–600 zł.
Należy pamiętać, iż strona, która nie jest w stanie ponieść kosztów postępowania ze względu na trudną sytuację materialną, może się starać o zwolnienie jej z tych kosztów. Stosowny wniosek można zamieścić we wniosku o ubezwłasnowolnienie.
W uzasadnieniu wniosku o zwolnienie z kosztów postępowania należy wskazać, że nie jest się w stanie ponieść tych kosztów bez uszczerbku dla koniecznego utrzymania własnego i swojej rodziny.
Sąd wydaje postanowienie w przedmiocie zwolnienia z kosztów postępowania na podstawie oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania. Do wniosku należy dołączyć takie oświadczenia na obowiązującym formularzu (dostępne w sądach, stronach internetowych sądów i Ministerstwa Sprawiedliwości). Wskażę, iż nie ma konieczności dołączania do oświadczenia zaświadczeń o dochodach oraz dokumentów potwierdzających wydatki. Sąd może jednak takich dokumentów zażądać.
Reasumując, aby Pana siostra mogła decydować we wszystkich kwestiach, jakie wymienił Pan w zapytaniu – musi złożyć wniosek do sądu o ubezwłasnowolnienie, a wniosek ten musi zostać przez sąd uwzględniony.
Zobacz również: Czy opiekun prawny osoby ubezwłasnowolnionej może sprzedać mieszkanie?
Przypadek pani Anny i jej męża Jacka
Pani Anna zdecydowała się na ubezwłasnowolnienie swojego męża Jacka, który cierpi na zaawansowaną demencję. Jacek, podobnie jak mąż siostry autora, nie był w stanie samodzielnie podejmować żadnych decyzji, w tym finansowych. Po uzyskaniu zgody sądu, Anna mogła przejąć zarządzanie finansami domowymi, w tym odbieranie emerytury Jacka oraz decydowanie o jego umieszczeniu w specjalistycznym domu opieki, co znacząco poprawiło jakość życia obu małżonków.
Doświadczenie pana Michała
Pan Michał był zmuszony ubiegać się o ubezwłasnowolnienie swojego ojca, który również cierpiał na Alzheimer. Choroba sprawiła, że ojciec Michała często podejmował ryzykowne decyzje, w tym niekontrolowane wydatki, które zagrażały finansom rodziny. Dzięki decyzji sądu i ustanowieniu opieki prawnej, Michał mógł lepiej zabezpieczyć dobrostan swojego ojca oraz zapobiegać dalszym stratom finansowym.
Historia pani Doroty
Pani Dorota, mając na uwadze dobro swojego męża cierpiącego na ciężką postać schizofrenii, zdecydowała się na wniesienie do sądu wniosku o jego ubezwłasnowolnienie. Wcześniejsze próby wspólnego zarządzania jego leczeniem były utrudnione przez jego brak zdolności do racjonalnego osądu sytuacji. Po ubezwłasnowolnieniu, pani Dorota mogła podjąć niezbędne decyzje medyczne i zapewnić mu odpowiednią opiekę i leczenie, co pozwoliło na stabilizację jego stanu zdrowia.
1. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296
2. Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych - Dz.U. 2005 nr 167 poz. 1398
Czy możliwy jest rozwód z osobą chorą psychicznie i czy taka osoba może być uznana przez sąd za winną rozkładu małżeństwa? Potrzebujesz porady prawnika, opisz nam swój problem i zadaj pytania wypełniając formularz poniżej ▼▼▼.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Katarzyna Brzozowska
Radca prawny.
Zapytaj prawnika
