• Zaktualizowano: 2024-04-15 • Autor: Marek Gola
Mam 53 lata, jestem od kilku lat po rozwodzie, rozwód został orzeczony z wyłącznej winy męża. Sąd przyznał mi od niego alimenty. Były mąż zmarł w ubiegłym roku. Mój zakład pracy zostanie wkrótce zlikwidowany, więc stracę pracę i zostanę bez środków do życia. Czy należy mi się renta po zmarłym byłym mężu? Złożyłam dokumenty do ZUS, ale są one w kopiach, oryginałów nie posiadam, bo zaginęły. ZUS odmawia uwzględnienia kopii świadectw pracy. Co mam w tej sytuacji zrobić?
Podstawę prawną opinii stanowią przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (K.r.o.) oraz ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń.
Do renty rodzinnej uprawnieni są następujący członkowie rodziny spełniający warunki określone w art. 68-71:
1) dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione;
2) przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka;
3) małżonek (wdowa i wdowiec);
4) rodzice.
Wdowa ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli:
1) w chwili śmierci męża osiągnęła wiek 50 lat lub była niezdolna do pracy albo
2) wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie osiągnęło 16 lat, a jeżeli kształci się w szkole – 18 lat życia, lub jeżeli sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej.
Zobacz również: Mniejsza emerytura po rozwodzie
Prawo do renty rodzinnej nabywa również wdowa, która osiągnęła wiek 50 lat lub stała się niezdolna do pracy po śmierci męża, nie później jednak niż w ciągu 5 lat od jego śmierci lub od zaprzestania wychowywania dzieci. Małżonka rozwiedziona lub wdowa, która do dnia śmierci męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli oprócz spełnienia warunków określonych w ust. 1 lub 2 miała w dniu śmierci męża prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową.
Z opisu wynika, że pierwszy warunek, dotyczący wieku, jest w Pani przypadku spełniony. Spełniony jest nadto warunek drugi, tj. zasądzenie na Pani rzecz wyrokiem sądowym alimentów od byłego męża.
Zasadne jest aktualnie ustalenie, czy Pani były mąż na dzień śmierci miał ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniał warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Przy ocenie prawa do renty przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy.
O ile ZUS kwestionuje przedłożone przez Panią świadectwa pracy z uwagi na fakt, iż mamy do czynienia z kopiami, o tyle z chwilą, kiedy ZUS wyda decyzję, powinna Pani zaskarżyć ją do sądu. Możliwości dowodowe przed sądem są znaczenie większe, aniżeli przed ZUS, albowiem sąd nie jest ograniczony w poszukiwaniu dowodów, a co więcej może dopuścić i przeprowadzić dowód z urzędu. W toku postępowania sądowego ma Pani pełne prawo żądać, by odszukać akta osobowe Pani byłego męża w archiwum państwowym lub innych archiwach, które przechowują akta osobowe z firmy, w której zatrudniony był Pani mąż. Nadto przed sądem może Pani dowodzić pewnych okoliczności np. poprzez zeznania świadków.
Odwołując się do mojej praktyki, muszę stwierdzić, że co do zasady ZUS bardzo ściśle trzyma się ograniczeń dowodowych. Zupełnie inaczej sytuacja wygląda w postępowaniu sądowym, albowiem w tym przypadku ograniczenia, np. w dowodzeniu ze świadków, innych dokumentów, nie występują. Orzecznictwo Sądu Najwyższego w tej materii jest jednolite i nie budzi żadnych wątpliwości. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 1996 r., sygn. akt II URN 3/95: „w postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokości mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego. Ograniczenia dowodowe zawarte w § 22 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. 1983 r. Nr 10, poz. 49 ze zm.) dotyczą wyłącznie postępowania przed tymi organami”.
Zgodnie z § 20 pkt 1 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń wysokość zarobków ubezpieczony powinien udowodnić zaświadczeniami pracodawców. Powyższe ograniczenie nie obowiązuje w postępowaniu sądowym, w którym Pani jako strona może dopuścić dowód z zeznań świadków i żądać przesłuchania swojej osoby w charakterze strony. Możliwość taką daje przepis art. 473 K.p.c., który stanowi, że w postępowaniu w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych przed sądem nie stosuje się żadnych ograniczeń dowodowych. Ten wyjątek od ogólnych zasad wynikających z art. 247 K.p.c. sprawia, że każdy fakt może być dowodzony wszelkimi środkami, które sąd uzna za pożądane i ich dopuszczenie za celowe.
Reasumując, nie może się Pani poddawać, albowiem z chwilą wydania decyzji przez ZUS musi Pani ją zaskarżyć do sądu, celem zwiększenia swoich szans i przejęcia inicjatywy dowodowej.
Ania, 56-letnia kobieta, rozwiodła się z mężem po 30 latach małżeństwa z powodu jego alkoholizmu i przemocy domowej. Rozwód został orzeczony z jego wyłącznej winy, a Ania otrzymywała od niego alimenty. Po jego niespodziewanej śmierci Ania straciła źródło dochodu. Zwróciła się do ZUS o rentę rodzinną, jednak jej wniosek został odrzucony z powodu braku dowodów na niezdolność do pracy jej zmarłego męża. Zdecydowała się wtedy na odwołanie i z pomocą adwokata udało jej się wygrać sprawę w sądzie.
Kasia, po rozwodzie z mężem, który był uzależniony od hazardu, otrzymała wyrok sądowy przyznający jej alimenty ze względu na złą sytuację finansową i zdrowotną. Po śmierci byłego męża, Kasia w wieku 52 lat, znalazła się w trudnej sytuacji materialnej. Mimo braku oryginalnych dokumentów potwierdzających niezdolność do pracy jej byłego męża, zdecydowała się złożyć wniosek o rentę rodzinną. Wykorzystując kopie dokumentów oraz świadectwa z pracy, a także zeznania świadków, udało jej się przekonać sąd do przyznania jej renty.
Ewa, wychowująca samotnie dwoje dzieci, rozwiodła się z mężem, który miał liczne romanse. Sąd orzekł rozwód z jego winy i przyznał Ewie alimenty. Po śmierci byłego męża Ewa, mając 55 lat, musiała stawić czoła finansowym trudnościom, gdyż straciła swoją pracę w firmie, która ogłosiła upadłość. Złożyła wniosek o rentę rodzinną, jednak spotkała się z odmową ze strony ZUS, gdyż nie miała dokumentów potwierdzających, że jej były mąż był niezdolny do pracy przed śmiercią. Ewa, nie poddając się, zaskarżyła decyzję do sądu i ostatecznie, dzięki zgromadzonym dowodom i zeznaniom świadków, sąd przyznał jej prawo do renty.
1. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296
2. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy - Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59
3. Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - Dz.U. 1998 nr 162 poz. 1118
4. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 1996 r., sygn. akt II URN 3/95
Zastanawiasz się czy po śmierci byłego męża który miał względem ciebie obowiązek alimentacyjny należą ci się jakieś świadczenia? Zadaj pytania prawnikowi wypełniając formularz poniżej ▼▼▼.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Marek Gola
Radca prawny, doktorant w Katedrze Prawa Karnego Procesowego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego, zdał aplikację radcowską w Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Katowicach. Specjalizuje się w szczególności w prawie karnym materialnym i procesowym, bliskie jest mu też prawo pracy, prawo rodzinne oraz prawo handlowe. Udzielił już ponad 2000 porad prawnych, pomagając osobom pokrzywdzonym przez nieuczciwych pracodawców, a także tym, w których życie (nie zawsze słusznie) wtargnęła policja i prokuratura.
Zapytaj prawnika
