• Zaktualizowano: 2024-06-29 • Autor: Izabela Nowacka-Marzeion
Jak mogę uzyskać status opiekuna prawnego mojej mamy, która ma 97 lat i stała się już bardzo niedołężna? Zależy mi na tym, by mieć możliwość jej reprezentowania przy załatwianiu spraw w urzędach i w korespondencji z różnymi instytucjami czy dostawcami mediów. Mama zachowuje się różnie. Na ogół ma świadomość, co się wokół niej dzieje i jest z nią normalny kontakt, ale czasami przenosi się w inną rzeczywistość. Rozmawia z koleżankami z lat młodzieńczych, a mnie bierze za swojego tatę. Częstotliwość tego typu zachowań nie jest jednak duża. Mama nie potrafi się również podpisać w sposób czytelny. Podpisuje się bardzo rozwlekłym znakiem (pismem). Co mam zrobić, aby móc prowadzić jej sprawy?
Ma Pan dwie drogi uzyskania możliwości reprezentowania mamy:
Co do pierwszego rozwiązania: należałoby z Pańską mamą udać się do notariusza albo wezwać go do dom. Fakt niemożności wyraźnego podpisania się nie ma znaczenia – podpisem może być odcisk palca. Istotne, aby mama była świadoma sporządzanego dokumentu.
Zgodnie z art. 82 Kodeksu cywilnego (K.c.) – nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego, albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych. O świadomym powzięciu decyzji i wyrażeniu woli można mówić wtedy, gdy składający oświadczenie woli czyni to z pełnym rozeznaniem treści swojego oświadczenia i skutków, które chce przez nie osiągnąć. Z treści powołanego wyżej przepisu wynika, że brak świadomości i swobody w powzięciu decyzji i wyrażeniu woli musi być zupełny i wiązać się z całkowitym wyłączeniem świadomości i swobody, dlatego nie ma mowy o jakimkolwiek stopniowaniu tego stanu. Zazwyczaj najczęstszą przyczyną stanu wyłączającego normalne funkcjonowanie procesu decyzyjnego i mechanizmów uzewnętrzniania woli są choroby i różnego rodzaju zaburzenia psychiczne i nerwowe. Ustalenie stanu świadomości jest sprawą stanu faktycznego i jego oceny na podstawie przeprowadzonej oceny dowodów przez sąd, a ocena ta wymaga uwzględnienia wszystkich okoliczności towarzyszących złożeniu oświadczenia woli, mogących mieć wpływ na prawidłowe, tzn. w pełni świadome, powzięcie decyzji i wyrażenie woli.
Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych. Treść powyższego przepisu wskazuje, że stan wyłączający świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli powinien być podyktowany przede wszystkim okolicznościami wewnętrznymi.
Zakres pełnomocnictwa należy ustanowić maksymalnie szeroki – reprezentowanie przed urzędami, sądami, składanie oświadczeń woli.
Przejdźmy teraz do drugiej możliwości. Jeśli bowiem Pańska mama nie jest w stanie pojąć ani złożyć świadomie oświadczenia – pozostaje Panu ubezwłasnowolnienie i ustanowienie siebie jej opiekunem prawnym.
Stosownie do art. 13 § 1 K.c. – osoba, która ukończyła lat trzynaście, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem. Natomiast konsekwencją ubezwłasnowolnienia całkowitego jest to, że osoba całkowicie ubezwłasnowolniona nie posiada zdolności do czynności prawnych (art. 12 K.c.). Ze względu na daleko posuniętą ingerencję w sferę praw osobistych osoby fizycznej, w razie jej ubezwłasnowolnienia całkowitego w orzecznictwie Sądu Najwyższego rygorystycznie podchodzi się do wykładni przesłanek ubezwłasnowolnienia wskazanych w art. 13 § 1 K.c. Podkreśla się m.in. że istnienie choroby psychicznej lub innej wskazanej w art. 13 § 1 K.c. przyczyny nie jest przesłanką wystarczającą do orzeczenia ubezwłasnowolnienia całkowitego. Musi jej jeszcze towarzyszyć powiązana z tymi przyczynami niemożność kierowania swoim postępowaniem przez osobę fizyczną, której wniosek dotyczy. Przy czym przez pojęcie „niemożność” rozumie się brak świadomego kontaktu z otoczeniem oraz brak intelektualnej oceny swojego zachowania i wywołanych nim następstw (tak m.in. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 17.05.2013r., (...)). Orzeczenie o ubezwłasnowolnieniu całkowitym powinno następować tylko wtedy, gdy ochrony interesu osoby fizycznej nie da się zapewnić w stopniu właściwym przy zastosowaniu innych normatywnych instytucji ochronnych, w tym przykładowo instytucji ubezwłasnowolnienia częściowego (por. postanowienie SN z dnia 6.09.2017r. (...)). Należy bowiem wcześniej rozważyć, czy ochrona interesów osoby objętej wnioskiem w takich postępowaniach jest możliwa przy zastosowaniu instytucji prawnych, które w mniejszym stopniu ingerują w sferę jej dóbr osobistych i praw.
Wniosek o ubezwłasnowolnienie należy złożyć do sądu rodzinnego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania Pańskiej mamy.
Na koniec jeszcze dodam, że aby być pewnym jednego lub drugiego z podanych rozwiązań – proszę uzyskać zaświadczenie lekarza o możliwości (lub o jej brak) złożenia wymienionego oświadczenia.
Pełnomocnictwo notarialne
Anna Kowalska opiekowała się swoją 85-letnią mamą, która miała trudności z poruszaniem się i podpisywaniem dokumentów. Mimo to mama Anny była świadoma swoich działań i decyzji. Anna zdecydowała się na pełnomocnictwo notarialne, by móc załatwiać wszystkie formalności w jej imieniu. Wezwały notariusza do domu, gdzie mama Anny, mimo problemów z pisaniem, mogła złożyć swój odcisk palca jako podpis. Dzięki temu Anna mogła swobodnie reprezentować mamę przed urzędami i instytucjami, co znacznie ułatwiło im codzienne życie.
Ubezwłasnowolnienie częściowe
Marek Nowak zauważył, że jego 90-letni ojciec coraz częściej ma problemy z pamięcią i podejmowaniem racjonalnych decyzji, co powodowało komplikacje w zarządzaniu majątkiem i sprawami urzędowymi. Marek postanowił złożyć wniosek o ubezwłasnowolnienie częściowe swojego ojca. Sąd po przeanalizowaniu dokumentacji medycznej i stanu zdrowia ojca zdecydował o częściowym ubezwłasnowolnieniu, co pozwoliło Markowi przejąć odpowiedzialność za większość spraw, pozostawiając ojcu pewne prawa do samodzielnego decydowania. Dzięki temu Marek mógł chronić interesy ojca i zapewnić mu odpowiednią opiekę.
Ubezwłasnowolnienie całkowite
Jolanta Zielińska opiekowała się swoją 89-letnią babcią, która z powodu zaawansowanej demencji nie była w stanie samodzielnie funkcjonować ani podejmować świadomych decyzji. Jolanta, chcąc zapewnić babci odpowiednią opiekę i zarządzać jej sprawami, złożyła wniosek o całkowite ubezwłasnowolnienie. Po przeprowadzeniu badania przez biegłych sądowych, sąd zgodził się na całkowite ubezwłasnowolnienie babci Jolanty. Jolanta została ustanowiona jej opiekunem prawnym, co pozwoliło jej legalnie zarządzać wszystkimi sprawami babci i zapewnić jej odpowiednią opiekę i wsparcie.
Uzyskanie statusu opiekuna prawnego dla niedołężnego rodzica może odbyć się na dwa sposoby: poprzez pełnomocnictwo notarialne lub ubezwłasnowolnienie. Wybór odpowiedniej metody zależy od stanu świadomości i zdolności decyzyjnych rodzica. Oba rozwiązania umożliwiają reprezentowanie osoby starszej w sprawach urzędowych i zapewniają jej odpowiednią opiekę i wsparcie.
Oferujemy profesjonalne porady prawne online oraz pomoc w sporządzaniu pism, aby ułatwić Ci proces uzyskania pełnomocnictwa notarialnego lub ubezwłasnowolnienia bliskiej osoby. Skontaktuj się z nami, aby otrzymać wsparcie na każdym etapie procedury. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Izabela Nowacka-Marzeion
Magister prawa, absolwentka Wydziału Prawa Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Doświadczenie zdobyła w ogólnopolskiej sieci kancelarii prawniczych, po czym podjęła samodzielną praktykę. Specjalizuje się w prawie cywilnym, rodzinnym, pracy oraz ubezpieczeń społecznych. Posiada bogate doświadczenie w procedurach administracyjnych, prawem budowlanym oraz postępowaniach cywilnych. Prywatnie interesuje się sukcesją i planowaniem spadkowym oraz zabezpieczeniem firm.
Zapytaj prawnika
