Zajęcie komornicze po likwidacji funduszu alimentacyjnego

W jakim celu powstał fundusz alimentacyjny?

Fundusz alimentacyjny powstał w celu zapewnienia środków utrzymania osobom uprawnionym do alimentów, które nie mogły wyegzekwować tych świadczeń od osoby zobowiązanej do łożenia na ich utrzymanie. Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 18 lipca 1974 r. o funduszu alimentacyjnym (j.t. Dz. U. z 1991 r. Nr 45, poz. 200 ze zm.) – świadczenia z funduszu przysługiwały tylko tym osobom, na rzecz których alimenty zostały ustalone orzeczeniem sądu, a egzekucja tych alimentów okazała się bezskuteczna całkowicie lub częściowo. Fundusz alimentacyjny uruchamiany był wówczas, gdy dłużnik alimentacyjny nie osiągał dochodów, ani nie posiadał majątku, z którego mogłaby być prowadzona egzekucja alimentów. Przyznanie świadczeń z funduszu alimentacyjnego nie zwalniało dłużnika z jego zobowiązań. Zgodnie z art. 13 i 14 ustawy – Zakład Ubezpieczeń Społecznych prowadził egzekucję przeciwko dłużnikowi aż do pełnego pokrycia należności tego funduszu. Z dniem 1 maja 2004 r. – po wejściu w życie ustawy z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (obecnie t.j. Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 992 ze zm.) – straciła moc ustawa z dnia 18 lipca 1974 r. o funduszu alimentacyjnym oraz zlikwidowany został fundusz alimentacyjny, a świadczenia z tego funduszu zostały zastąpione innego rodzaju świadczeniami. Likwidatorowi funduszu przypadło egzekwowanie zaległych należności, przy czym art. 68 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych zezwolił likwidatorowi w szczególnie uzasadnionych przypadkach związanych z sytuacją zdrowotną lub rodzinną osoby, przeciwko której jest prowadzona egzekucja alimentów, na umorzenie należności likwidowanego funduszu z tytułu świadczeń wypłaconych z funduszu.

Umorzenie świadczeń z funduszu alimentacyjnego

Instytucja umorzenia świadczeń z funduszu alimentacyjnego była uregulowana w art. 17 ustawy z dnia 18 lipca 1974 r. o funduszu alimentacyjnym uchylonej art. 71 ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r., o świadczeniach rodzinnych. Wówczas ustawodawca uznał, iż umorzenie świadczeń z funduszu alimentacyjnego może mieć miejsce wtedy, gdy zachodzą szczególnie uzasadnione przypadki przemawiające za umorzeniem należności. Ustawodawca nie określił katalogu tych przypadków, co dawało asumpt do przyjmowania pewnego spektrum w sytuacji podlegających pod daną przesłankę. Z dniem uchylenia ustawy o funduszu alimentacyjnym i wprowadzeniu nowej typologii świadczeń rodzinnych związanej między innymi z likwidacją funduszu alimentacyjnego przepisem art. 63 ust. 3 ustawy o świadczeniach rodzinnych postanowiono, iż likwidacją funduszu alimentacyjnego zajmie się Prezes ZUS. Jednocześnie w ustawie o świadczeniach nie zawarto przepisu przejściowego dotyczącego umorzenia należności świadczeń powstałych pod rządem poprzedniej ustawy (przepis przejściowy dotyczy tylko świadczeń z funduszu alimentacyjnego, a więc nie ich umorzenia – art. 62 ustawy o świadczeniach), ale wprowadzono przepis określający przypadki, w których umorzenie świadczeń może nastąpić. Ustawodawca w art. 68 § 1 ustawy o świadczeniach powtórzył, iż umorzenie może mieć miejsce tylko w szczególnie uzasadnionych przypadkach, dookreślając je jako takie związane z sytuacją zdrowotną lub rodzinną osoby, przeciwko której prowadzona jest egzekucja alimentów.

Możliwość wystąpienia o umorzenie lub rozłożenie na raty należności likwidowanego funduszu alimentacyjnego

Zasadą jest egzekwowanie należności od dłużników alimentacyjnych, natomiast umorzenie należności może nastąpić tylko w szczególnie uzasadnionych wypadkach (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 października 2006 r., II UK 77/06, OSNP 2007 nr 21-22, poz. 326). Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 3 lutego 2010 r. (sygn. akt I UK 270/09, LEX nr 585729), „szczególnie uzasadnione przypadki” związane z sytuacją zdrowotną lub rodzinną zobowiązanego to sytuacje nadzwyczajne (wyjątkowe) powstałe w wyniku wypadku losowego, a w każdym razie istniejące niezależnie od zobowiązanego, w następstwie których jego sytuacja ulegnie takiemu pogorszeniu, że nie jest on w stanie na bieżąco spłacać swoich należności, a nadto nie ma perspektywy poprawy i zmiany tej sytuacji.

Do przyjęcia, iż zachodzi „szczególnie uzasadniony przypadek” pozwalający na umorzenie należności likwidowanego funduszu alimentacyjnego nie wystarcza ustalenie, że zobowiązany aktualnie nie posiada środków utrzymania, ale konieczna jest także ocena, iż przy uwzględnieniu jego wieku, stanu rodzinnego, kwalifikacji zawodowych oraz rokowań zdrowotnych nie będzie on w stanie również w przyszłości spłacać tych należności bez narażania siebie i swojej rodziny na pozbawienie możliwości zaspakajania podstawowych potrzeb życiowych (vide wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 17 kwietnia 2007 r.

Może Pan rozważyć możliwość wystąpienia o umorzenie lub rozłożenie na raty należności likwidowanego funduszu do właściwego oddziału ZUS. Jeśli ZUS wyda decyzję odmowną, dłużnik może rozważyć możliwość złożenia odwołania od tej decyzji. Od decyzji likwidatora przysługuje odwołanie do Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, w terminie i według zasad określonych w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego dotyczących spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych. Odwołanie wnosi się na piśmie do jednostki organizacyjnej Zakładu wskazanej w decyzji. Jeżeli odwołanie nie zostało uwzględnione, podlega przekazaniu niezwłocznie, nie później niż w terminie 30 dni od dnia wniesienia, do sądu wraz z uzasadnieniem.

Kiedy przedawniają się należności powstałe w funduszu alimentacyjnym?

Można byłoby rozpatrzyć ewentualną sprawę przedawnienia, jeśli wcześniej nie został przerwany bieg terminu przedawnienia. Sprawy o świadczenia z funduszu, do których prawo powstało do dnia wejścia w życie ustawy, podlegają rozpatrzeniu na zasadach i w trybie określonych w dotychczasowych przepisach. Świadczenia takie (poszczególne kwoty wypłacane w każdym miesiącu), z racji tego, że mają charakter cywilnoprawny, przedawniają się z upływem trzech lat.

Aby sprawdzić, czy nastąpiło przedawnienie, należy zapoznać się z aktami komorniczymi. Od momentu wydania tytułu wykonawczego do dnia dzisiejszego – ustalić, czy nie była wszczynana egzekucja komornicza. Sam tytuł wykonawczy nigdy nie traci mocy. Może Pan spróbować złożyć do sądu wniosek o pozbawienie wykonalności wyroku z powodu przedawnienia. Komornik wówczas złoży akta do sądu.