Wkład z majątku osobistego w budowę domu a podział majątku wspólnego, jak to obliczyć?

Majątek osobisty małżonków

Tytułem wprowadzenia, w pierwszej kolejności zwracam uwagę na regulacje ustawowe dotyczące majątku wspólnego i osobistego. Zgodnie z art. 31 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (dalej: K.r.io.) z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

Katalog składników należący do majątku osobistego każdego z małżonków został wymieniony w art. 33 K.r.io. Zgodnie z tym przepisem „do majątku osobistego każdego z małżonków należą:

1. przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
2. przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
3. prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;
4. przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
5. prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
6. przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
7. wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
8. przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
9. prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
10. przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej”.

Z powyższego wynika, że pieniądze ze sprzedaży mieszkania, o którym Pani wspomina, weszły w skład Pani majątku osobistego.

Rozliczenia nakładów

Kwestię rozliczeń nakładów poczynionych z majątku osobistego na majątek wspólny reguluje art. 45 K.r.io. Zgodnie z art. 45 § 1 tej ustawy każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności.

Zgodnie z art. 45 § 2 zwrotu dokonuje się przy podziale majątku wspólnego, jednakże sąd może nakazać wcześniejszy zwrot, jeżeli wymaga tego dobro rodziny. Do podziału tego majątku, zgodnie z art. 46, stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności majątku spadkowego i o dziale spadku.

Wartość nakładu na wspólny dom

Przechodząc natomiast do bezpośredniej odpowiedzi na Pani pytanie, informuję, że wartość poniesionego przez Panią nakładu zostanie odpowiednio przeliczona w toku postępowania o podział majątku wspólnego. W orzecznictwie Sądu Najwyższego wypracowana została zasada, zgodnie z którą nakłady (wydatki) z majątku osobistego na majątek wspólny należy rozliczyć w ten sposób, iż trzeba ustalić stosunek ułamkowy (procentowy) ich wartości do wartości nabywanego składnika majątkowego w chwili nabycia i tą relację „przenieść” na chwilę dokonywania podziału dorobku. Przykładowo w uchwale Sądu Najwyższego z 16 grudnia 1980 r., sygn. akt III CZP 46/80, Sąd wskazał, że „w sytuacji, gdy małżonkowie w czasie trwania wspólności ustawowej wspólnie zbudowali dom na gruncie wchodzącym w skład majątku odrębnego jednego z nich, wartość nakładów określa się w ten sposób, że najpierw ustala się ułamkowy udział nakładów małżonków w wartości domu według cen rynkowych z czasu jego budowy, a następnie oblicza się ten sam ułamkowy udział w wartości domu według cen rynkowych z chwili podziału majątku wspólnego”.

Przedstawiony wyżej sposób rozliczenia nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny zachowuje aktualność również obecnie.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy - Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59
2. Uchwala Sądu Najwyższego z 16 grudnia 1980 r., sygn. akt III CZP 46/80