Rozwód i wspólna firma, kto ponosi odpowiedzialność za długi?

Niestety, moja odpowiedź może być niepełna, ponieważ udzielone informacje nie przedstawiają pełnego zakresu problemu. W szczególności brak jest wskazania, czego mają dotyczyć wzajemne rozliczenia z tytułu sporu między małżonkami, skoro nie było majątku do podziału.

Prowadzenie działalności w imieniu żony

Nawiązując jednak do prowadzonej przez żonę działalności, którą w sposób faktyczny prowadził mąż. Zatem rola żony ograniczała się do strony formalnej. Prowadzenie działalności gospodarczej z małżonkiem jest jak najbardziej możliwe. Nie ma przepisów, które zabraniałyby tego typu praktyk. Istnieje kilka wariantów możliwej współpracy z żoną lub mężem. W tym przypadku widzę, dwa, w trakcie trwania małżeństwa jako pełnomocnik żony, a po rozwodzie jako osoba u niej zatrudniona. Pełnomocnik w firmie pełni rolę przedstawiciela w załatwianiu spraw związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą. Nie ma przeciwwskazań, żeby pełnomocnikiem został małżonek. W takim przypadku udziela się małżonkowi pełnomocnictwa na piśmie lub dokonuje zmian we wpisie do CEIDG, wskazując informację na temat udzielonego pełnomocnictwa.

Odpowiedzialność majątkowa małżonków

Generalna zasada jest też taka, że osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą (w formie jednoosobowej działalności) za wynikłe z tego powodu zobowiązania odpowiada całym swoim majątkiem (firmowym i osobistym). Małżonek takiej osoby też może ponieść z tego tytułu konsekwencje. Przede wszystkim jednak odpowiedzialność współmałżonka zależy od tego, czy firma została założona w czasie małżeństwa (a konkretnie od tego, czy wchodzi w skład majątku wspólnego) oraz czy małżonek wyrażał zgodę np. na zawarcie umów z bankami. Generalnie jednak za działalność firmy pełną odpowiedzialność wobec różnych organów (ZUS, urząd skarbowy) ponosi żona jako „właściciel” firmy, ale i małżonek, jeżeli w trakcie małżeństwa obowiązywała wspólność majątkowa. Niestety, nawet po orzeczeniu rozwodu można ponosić skutki błędnych decyzji finansowych osób, z którymi nie łączy już nas nic prócz kredytów. To, czy trzeba będzie spłacać długi z czasu małżeństwa, zależy od tego, kto je zaciągał, na co zostały przeznaczone i czy były już małżonek wyraził na nie zgodę. Dużo zależy też od daty orzeczenia sądu – zwłaszcza gdy chodzi o odpowiedzialność za zaległe podatki. Zatem były mąż odpowie tylko za te długi, które powstały przed dniem rozwodu. Chyba że małżonkowie mieli umowę o rozdzielności majątkowej – wtedy odpowiedzialność za długi nie wchodzi w grę. Zoną co najwyżej może mieć roszczenie regresowe do męża z tytułu błędnych decyzji skutkujących finansowymi zobowiązaniami, które podjął jako pełnomocnik, a następnie gdy jako pracownik naraził ją na straty.

Przedawnienie zobowiązań

Pięć lat lat to okres przedawnienia zobowiązań podatkowych, zatem o ile takie powstały, o tyle okres przedawnienia należy liczyć od końca roku, w którym powstały, i kolejne 5 lat, zatem w sumie będzie to faktycznie 6 lat (art. 70 Ordynacji podatkowej: „zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku”). Są inne okresy dotyczące zobowiązań z umów np. z umowy o dzieło 2 lata. Wszystko zależy od tego, jakiego rodzaju zobowiązań dotyczy zamknięta działalność.

Czy spór ma sens?

Niestety, fakt udzielnie pełnomocnictwa nie zwalnia żony z odpowiedzialności za rezultaty powstałe w wyniku prowadzenia jdg, nawet gdy faktycznie prowadził ją mąż. W trakcie małżeństwa odpowiedzialność stron kształtuje się tak, jak wskazałam wyżej. Nie ma tu znamion żadnego przestępstwa, w sądzie cywilnym żona może podnosić co najwyżej wspólną odpowiedzialność za długi firmy w racji pozostawania we wspólności ustawowej. Jeżeli natomiast długi powstały po rozwodzie, to co najwyżej na podstawie Kodeksu pracy służy regres do pracownika za spowodowane przez niego szkody.

To, czy była żona może mieć uzasadnione roszczenie finansowe do byłego męża – zależy od tego, czego dotyczą roszczenia, jak wskazałam wyżej, z tytułu wspólności majątkowej w czasie trwania małżeństwa takie roszczenia mogą powstać, ale nie ze strony żony, a wierzycieli, np. ZUS czy US. Ewentualnie z powodu szkód, na jakie naraził ją pracownik – mąż.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93