• Zaktualizowano: 2024-04-22 • Autor: Izabela Nowacka-Marzeion
W styczniu zeszłego roku złożyłem wniosek do sądu o obniżenie alimentów, sąd przychylił się i obniżył mi alimenty. Nadmieniam, że syn dostaje alimenty od komornika na bieżąco bez zadłużeń. Wyrok zapadł po roku z datą złożenia wniosku, powstała duża nadpłata alimentów, której, jak twierdzi komornik, nie można rozliczyć z bieżąca nową rata alimentacyjną. Czy komornik ma rację oraz jak mam odzyskać nadpłacone alimenty?
Ma Pan dwie możliwości załatwienia sprawy na drodze sądowej, jedną możliwość załatwienia sprawy poza sądowo.
NIE MOŻE PAN POTRĄCIĆ ALIMENTÓW, WYSYŁAJĄC DO SYNA PISMO Z POTRĄCENIEM, BOWIEM TAKA CZYNNOŚĆ NIE MA RACJI BYTU W OBROCIE PRAWNYM. ALIMENTY NIE MOGĄ BYĆ PRZEDMIOTEM POTRĄCENIA.
Zacznę od tej drogi pozasądowej. Jeśli uzyska Pan od syna oświadczenie, iż alimenty w kwocie nadpłaconej syn uznaje za alimenty należne i rozliczone z tymi w przyszłości, po zaniesieniu do komornika takiego oświadczenia, komornik powinien umorzyć postępowanie co do tej kwoty. Jest to najmniej skuteczne –niekiedy komornicy oponują przed takimi czynnościami, bowiem ucieka im zysk.
Niemniej jednak alimenty nadpłacone można uznać za świadczenie nienależne i żądać zwrotu na podstawie „bezpodstawnego wzbogacenia”.
Jest to także ryzykowne, gdyż warunki zwrotu takiego nienależnego świadczenia są dość rygorystyczne. Jak stanowi art. 405 Kodeksu cywilnego, kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości.
W określonych w art. 411 Kodeksu cywilnego sytuacjach roszczenie o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia nie powstaje. Tym samym w wyliczonych niżej wypadkach wzbogacenie (w postaci uzyskanego nienależnego świadczenia) nie podlega zwrotowi.
Po pierwsze nie można żądać zwrotu świadczenia, jeżeli spełniający świadczenie wiedział, że nie był do świadczenia zobowiązany (a jego wiedza dotyczyła stanu faktycznego, który uzasadnia brak obowiązku świadczenia lub stanu prawnego, w świetle którego brak jest takiego obowiązku). Jednakże mimo świadomości braku obowiązku świadczenia – wzbogacenie podlega zwrotowi – gdy spełnienie świadczenia nastąpiło z zastrzeżeniem zwrotu albo w celu uniknięcia przymusu lub w wykonaniu nieważnej czynności prawnej (zob. art. 411 pkt 1 Kodeksu cywilnego).
Po drugie, nie można żądać zwrotu świadczenia jako nienależnego, jeżeli jego spełnienie czyni zadość zasadom współżycia społecznego (zob. art. 411 pkt 2 kodeksu cywilnego). Jako przykład podać można świadczenie pomocy finansowej krewnym dalszego stopnia, do której to pomocy świadczący, w myśl przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego o obowiązku alimentacji, nie był prawnie zobowiązany.
Po trzecie, nie można żądać zwrotu świadczenia, jeżeli świadczenie zostało spełnione w celu zadośćuczynienia przedawnionemu roszczeniu (art. 411 pkt 3 Kodeksu cywilnego). Wiadomo bowiem, że upływ terminu przedawnienie nie skutkuje wygaśnięciem zobowiązania (roszczenia majątkowego) a jedynie powoduje jego przemianę w zobowiązanie naturalne. Oznacza to, że naturalnie zobowiązany - w odpowiedzi na przedawnione roszczenie, może ale nie musi świadczyć (por. art. 117 § 2 Kodeksu cywilnego). W sytuacji, gdy nie skorzystał z zarzutu przedawnienia i dobrowolnie uiścił świadczenie, to w myśl art. 411 pkt 3 Kodeksu cywilnego nie może żądać jego zwrotu.
Wreszcie po czwarte, nie można żądać zwrotu świadczenia, jeżeli świadczenie zostało spełnione, zanim wierzytelność stała się wymagalna (art. 411 pkt 4 Kodeksu cywilnego).
Ponadto w myśl art. 413 § 1 Kodeksu cywilnego kto spełnia świadczenie z gry lub zakładu, nie może żądać zwrotu, chyba że gra lub zakład były zakazane albo nierzetelne. Co więcej, syn może uchylić się od zwrotu, jeśli zużył już kwotę alimentów.
Zobacz również: Czy zabezpieczenie alimentacyjne podlega zwrotowi?
Może Pan wystąpić do sądu z pozwem o zapłatę kwoty różnicy pomiędzy alimentami wpłaconymi a alimentami obniżonymi w wyroku, ale ostateczną decyzję w sprawie podejmie sąd. Sąd może zasądzić zwrot, ale może też uznać, że „nadpłata” alimentów na syna jest zgodna z zasadami współżycia społecznego, została przeznaczona na zaspokojenie wszelkich potrzeb dziecka i została spożytkowana dla jego dobra i w jego interesie.
Najlepszym wyjściem jest powództwo przeciwegzekucyjne. W tym zakresie można żądać pozbawienia w części tytułu wykonawczego wykonalności – w zakresie alimentów nadpłaconych.
Art. 840 § 1 pkt 2 K.p.c. wskazuje, że dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części albo ograniczenia, jeżeli po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane; gdy tytułem jest orzeczenie sądowe, dłużnik może powództwo oprzeć także na zdarzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, a także zarzucie spełnienia świadczenia, jeżeli zarzut ten nie był przedmiotem rozpoznania w sprawie.
Powództwo przeciwegzekucyjne składa się w sądzie, w którego okręgu prowadzona jest egzekucja. Opłata sądowa wynosi 5% wartości przedmiotu sporu, czyli np. kwoty zapłaconych już alimentów, które wierzyciel mimo ich zapłacenia chce egzekwować. Pozwanym w tej sprawie jest wierzyciel, a więc w przypadku określonym w Pana pytaniu – Pana syn.
Zobacz również: Jak pozbyć się komornika za alimenty?
Anna złożyła wniosek o obniżenie alimentów, które płaciła na rzecz swojej córki. Zmiana dochodów Anny spowodowała, że nie była w stanie dalej płacić wcześniej ustalonej kwoty. Po długim procesie sądowym, alimenty zostały obniżone, a wyrok miał moc wsteczną. Komornik, który wcześniej pobierał alimenty od Anny, zgromadził nadpłatę. Kiedy Anna zwróciła się z prośbą o rozliczenie nadpłaconych środków, komornik odmówił, twierdząc, że nie może tego zrobić bez dodatkowego nakazu sądowego. Anna musiała zatem złożyć wniosek do sądu o zwrot nadpłaty.
Robert, który płacił alimenty na rzecz swojego syna, również złożył wniosek o ich obniżenie, argumentując to zmianą warunków życiowych i finansowych. Sąd pozytywnie rozpatrzył jego wniosek, jednak komornik, realizujący wcześniejsze wyroki, nadal egzekwował pełną kwotę. Robert, mając na uwadze nadpłatę, skontaktował się z komornikiem z prośbą o jej rozliczenie z bieżącymi płatnościami, co było odrzucone. Robert ostatecznie zdecydował się na drogę sądową, starając się o formalne rozliczenie nadpłat.
Michał po rozwodzie płacił alimenty na swoje dwoje dzieci przez komornika. Po poprawie swojej sytuacji finansowej dzieci, złożył wniosek o zaniechanie alimentów. Sąd przychylił się do wniosku Michała, ale zanim decyzja nabrała mocy, komornik pobrał kolejne miesiące alimentów. Michał próbował rozliczyć tę nadpłatę przez bezpośredni kontakt z komornikiem, który jednak odmówił, powołując się na brak procedury umożliwiającej takie działanie. Michał, postanowił zatem zwrócić się z prośbą do sądu o zwrot nienależnego świadczenia w oparciu o przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296
Czy po uzyskaniu przez dziecko pełnoletności obowiązek alimentacyjny rodzica zostaje uchylony? Jak napisać pozew o uchylenie alimentów? Potrzebujesz pomocy prawnika, opisz nam swój problem i zadaj pytania wypełniając formularz poniżej ▼▼▼.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Izabela Nowacka-Marzeion
Magister prawa, absolwentka Wydziału Prawa Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Doświadczenie zdobyła w ogólnopolskiej sieci kancelarii prawniczych, po czym podjęła samodzielną praktykę. Specjalizuje się w prawie cywilnym, rodzinnym, pracy oraz ubezpieczeń społecznych. Posiada bogate doświadczenie w procedurach administracyjnych, prawem budowlanym oraz postępowaniach cywilnych. Prywatnie interesuje się sukcesją i planowaniem spadkowym oraz zabezpieczeniem firm.
Zapytaj prawnika
