Oszczędności podjęte ze wspólnego rachunku bez wiedzy współmałżonka

Kiedy powstaje wspólność majątkowa i co się do niej wlicza?

Nie mam wiedzy, czy pozostaje Pan we wspólności majątkowej i czy istnieją spory w Pana małżeństwie, które mogą skutkować rozwodem, a następnie podziałem majątku wspólnego. Z powodu braku tych informacji założę, że obecnie między Państwem istnieje wspólność majątkowa.

Co do majątku wspólnego przytoczyć trzeba art. 31 § 1 K.r.o., mianowicie: z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny).

Do majątku wspólnego należą w szczególności:

1. pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków,
2. dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków,
3. środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków,
4. kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Jakie przedmioty stanowią majątek osobisty każdego z małżonków?

Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

Zgodnie z art. 33 tej ustawy – do majątku osobistego każdego z małżonków należą:

1. przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej,
2. przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił,
3. prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom,
4. przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków,
5. prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie,
6. przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość,
7. wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków,
8. przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków,
9. prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy,
10. przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Czy wynagrodzenie każdego z małżonków wlicza się do majątku wspólnego?

Z powyższego wynika, iż zasadą jest, że wszelkie przedmioty majątkowe, jak też wynagrodzenie każdego z małżonków uzyskane w czasie trwania wspólności wchodzą do majątku wspólnego małżonków.

Jeżeli więc oszczędności zgromadzone na rachunku wspólnym pochodzą z wynagrodzenia za pracę, z działalności gospodarczej itp., to wchodzą one do majątku wspólnego i będą podlegały podziałowi. Oczywiście ich stan (na kontach) powinien być Panu znany i w miarę możliwości powinien Pan sporządzić wydruki z rachunków na dzień ustania wspólności, aby mieć pewność, że współmałżonek posiadający środki wspólne na swoim rachunku bankowym nie „uciekł” z nimi po ustaniu wspólności. Potem udowodnienie ich wysokości będzie trudn

Obowiązek małżonków do zaspokajania potrzeb rodziny

Należy też zaznaczyć, iż zgodnie z art. 27 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego – oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym.

Następnie według art. 28 K.r.o.:

§ 1. Jeżeli jeden z małżonków pozostających we wspólnym pożyciu nie spełnia ciążącego na nim obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny, sąd może nakazać, ażeby wynagrodzenie za pracę albo inne należności przypadające temu małżonkowi były w całości lub w części wypłacane do rąk drugiego małżonka.

§ 2. Nakaz, o którym mowa w paragrafie poprzedzającym, zachowuje moc mimo ustania po jego wydaniu wspólnego pożycia małżonków. Sąd może jednak na wniosek każdego z małżonków nakaz ten zmienić albo uchylić.

Jest to pewny sposób uzyskania środków od małżonka, jeżeli nie ma on ochoty do przyczyniania się do zaspokojenia potrzeb rodziny. Przesłankami skorzystania z art. 28 § 1 są: 1) niespełnianie ciążącego na jednym z małżonków obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny i 2) pozostawanie przez małżonków we wspólnym pożyciu. Obie te przesłanki muszą zachodzić łącznie i występować w chwili zamknięcia rozprawy przez sąd, a gdy sąd orzeka bez rozprawy – w chwili orzekania (art. 13 § 1 w zw. z art. 316 § 1 K.p.c.).

Wspólność gospodarcza małżonków

Wspólne pożycie w rozumieniu art. 28 § 1 to przede wszystkim wspólność gospodarcza małżonków; pozostałe więzi nie muszą między małżonkami zachodzić.

Oprócz wyraźnie wymienionego w art. 28 § 1 wynagrodzenia za pracę, nakazanie wypłaty do rąk drugiego z małżonków może dotyczyć także wszelkich innych należności powtarzających się, mających charakter dochodów małżonka. Może dotyczyć premii i innych dodatków do wynagrodzenia za pracę, np. dodatków za pracę w godzinach nadliczbowych, 13 i 14 pensji, deputatów pracowniczych i innych świadczeń związanych ze stosunkiem pracy, nie wyłączając odszkodowania za bezpodstawne zwolnienie z pracy bez wypowiedzenia lub ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop wypoczynkowy, należności członka spółdzielni pracy i rolniczej spółdzielni produkcyjnej z tytułu udziału w dochodach (łącznie z zaliczkami na poczet przepracowanych dniówek obrachunkowych), rent, emerytur, czynszów dzierżawnych itp., jak również należności za pracę w tzw. zespołach gospodarczych, jeżeli należność tę będzie cechować trwałość i periodyczność.

Pieniądze podjęte ze wspólnego konta bez wiedzy współmałżonka

Mam za mało informacji, jakie działania Pana żony doprowadziły do usunięcia środków (oszczędności) ze wspólnego konta, a przez to nie mogę stwierdzić, czy dany sposób może mieć zastosowanie w Pana sytuacji.

Nakaz wypłaty sąd wydaje w postępowaniu nieprocesowym (art. 13 § 1 w zw. z art. 565 § 2 K.p.c.). Postępowanie wszczyna się na wniosek małżonka osoby zobowiązanej do świadczeń na rzecz rodziny.

Czyn Pana żony nie będzie także stanowił przestępstwa, gdyż środki podjęte z rachunku wspólnego należały również do niej, jeżeli należały do majątku wspólnego.

Jeżeli zabieranie wspólnych pieniędzy przez Pana żonę jest normą oraz dochodzi do innych podobnych czynności narażających na szkodę domowe finanse, można rozważyć pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej.

Czy każdy z małżonków może żądać ustanowienia rozdzielności majątkowej?

Jak Pan zapewne wie, rozdzielność majątkową w trakcie trwania małżeństwa można uzyskać co do zasady przez zawarcie umowy przed notariuszem lub, jeżeli występuje brak zgody współmałżonka, także wskutek orzeczenia sądu.

W zasadzie przez umowę przed notariuszem można łatwo uzyskać ustrój rozdzielności majątkowej, jednak zasadniczo umowa taka nie może działać wstecz od dnia jej podpisania. Istnieje jednak możliwość wystąpienia do sądu z wnioskiem o orzeczenie rozdzielności z datą wcześniejszą.

Zgodnie z art. 52 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:

„§ 1. Z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej.

§ 1a. Ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej może żądać także wierzyciel jednego z małżonków, jeżeli uprawdopodobni, że zaspokojenie wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków.

§ 2. Rozdzielność majątkowa powstaje z dniem oznaczonym w wyroku, który ją ustanawia. W wyjątkowych wypadkach sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa, w szczególności, jeżeli małżonkowie żyli w rozłączeniu.

§ 3. Ustanowienie rozdzielności majątkowej przez sąd na żądanie jednego z małżonków nie wyłącza zawarcia przez małżonków umowy majątkowej małżeńskiej. Jeżeli rozdzielność majątkowa została ustanowiona na żądanie wierzyciela, małżonkowie mogą zawrzeć umowę majątkową małżeńską po dokonaniu podziału majątku wspólnego lub po uzyskaniu przez wierzyciela zabezpieczenia, albo zaspokojenia wierzytelności, lub po upływie trzech lat od ustanowienia rozdzielności”.

Należy zaznaczyć, iż dopuszczalność żądania przez każde z małżonków ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej wynika z założenia, że trudności w ułożeniu przez małżonków stosunków majątkowych nie zawsze powodują rozkład pożycia małżeńskiego mogący uzasadniać orzeczenie rozwodu lub separacji, i że przy innym ukształtowaniu tych stosunków małżeństwo może nadal funkcjonować.

Żądanie jednego z małżonków ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej wchodzi w grę wtedy, gdy małżonkowie nie wyrażają zgodnej woli ustanowienia takiej rozdzielności w drodze umowy (art. 47). Jedyną przesłanką ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej na żądanie małżonka (art. 52 § 1) jest istnienie „ważnych powodów”.

Ustawa nie definiuje pojęcia „ważne powody”. Jego rozumienie kształtują doktryna i judykatura, wychodząc z ogólnych założeń, które legły u podstaw regulacji majątkowego ustroju małżonków.

Jakie sytuacje dają podstawę do ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej?

Przez ważne powody, dające podstawę do ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej, zwykło się rozumieć – ogólnie mówiąc – wytworzenie się takiej sytuacji, która w konkretnych okolicznościach faktycznych powoduje, że dalsze trwanie wspólności majątkowej między małżonkami pociąga za sobą naruszenie lub poważne zagrożenie interesu majątkowego jednego z małżonków i z reguły także dobra rodziny (J.St. Piątowski, Stosunki majątkowe…, s. 140; J. Winiarz, Małżeńskie stosunki majątkowe, s. 84; L. Stecki, Ustanie ustawowej wspólności…, s. 12; J. Ignatowicz, Prawo rodzinne, s. 115).

Przykłady ważnych powodów – to sytuacje powstałe na skutek zachowania się jednego z małżonków, polegającego na trwonieniu majątku wspólnego na skutek hulaszczego trybu życia, alkoholizmu, rażącej niegospodarności itp., uchylaniu się od pomnażania i utrzymywania substancji majątku wspólnego albo też zatrzymaniu tego majątku wyłącznie dla siebie i niedopuszczeniu współmałżonka do korzystania z niego.

Ważnych powodów nie stanowią okoliczności niezawinione przez małżonka bądź niezależne od jego woli, np. długotrwała choroba.

Ważny powód uzasadniający ustanowienie rozdzielności majątkowej może stanowić separacja faktyczna małżonków, uniemożliwiająca im współdziałanie w zarządzie majątkiem wspólnym i najczęściej zarazem stwarzająca zagrożenie interesów majątkowych jednego lub nawet obojga małżonków. Obojętne jest przy tym, czy zachodzi trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego.

Ustanawiając rozdzielność majątkową, sąd obowiązany jest oznaczyć w wyroku dzień, z którym ona powstaje.

Zasadą powinno być ustanowienie przez sąd rozdzielności majątkowej z dniem mieszczącym się między dniem wytoczenia powództwa a dniem wydania wyroku. Jednak w wyjątkowych wypadkach dopuszczalne jest ustanowienie rozdzielności majątkowej z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa. Jako przykład takiego wyjątkowego wypadku przepis wskazuje sytuację, gdy „małżonkowie żyli w rozłączeniu”. Ustanowienie rozdzielności majątkowej z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa może być uzasadnione zwłaszcza w razie długotrwałej separacji faktycznej małżonków, gdy jedno z nich nie przyczynia się do pomnażania majątku wspólnego i swoim postępowaniem zagraża utrzymaniu jego substancji.

Ustanowienie przez sąd rozdzielności majątkowej między małżonkami z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa jest dopuszczalne w zasadzie tylko wtedy, gdy z powodu separacji faktycznej (życia w rozłączeniu) niemożliwe byłoby już w tym dniu ich współdziałanie w zarządzie majątkiem wspólnym (wyrok SN z 11 grudnia 2008 r., II CSK 371/2008, LexPolonica nr 2031856, OSNC 2009, nr 12, poz. 176).

Reasumując, Pana żonie nie grożą żadne konsekwencje z powodu przelania wspólnych oszczędności na jej prywatne konto osobiste, gdyż po pierwsze pieniądze te wchodzą do majątku wspólnego, a po drugie – była upoważniona do ich podejmowania (była współposiadaczem konta). Nie wiem, jaki jest cel Pana żony, jeżeli jednak jest to przygotowanie do walki o majątek – to oczywiście może Pan w sprawie o podział majątku wnosić o zobowiązanie żony przez sąd do wykazania salda na rachunku. Powinna znajdować się tam kwota na dany dzień i operacja powodująca przeniesienie środków. Te środki wchodzą do majątku wspólnego.