• Zaktualizowano: 2025-01-12 • Autor: Katarzyna Talkowska-Szewczyk
Moja przyjaciółka ma poważny kryzys małżeński, który zapewne skończy się rozwodem. Potrzebuje porady i wskazówek prawnych, jak powinna postępować. Mąż wyprowadził się z domu, bo ma nową partnerkę. Uważa, że tej sytuacji prawnie nie trzeba zmieniać, bo on będzie dokładał się finansowo, gdy będzie to możliwe. Mają dwie córki w wieku: 22 lat (studentka) i młodsza, 16-latka. Kluczy od mieszkania nie oddał, bo stwierdził, że nie wie jeszcze, co ewentualnie (oprócz rzeczy osobistych) zabierze. Samochód już zabrał, bo twierdzi, że żona nie będzie w stanie go utrzymać. To zresztą nie mija się z prawdą, bo ona ma płacę minimalną, a on zarabia bardzo dobrze. Straszy ją, że jeśli coś zrobi bez jego wiedzy i zgody, to niech zapomni o oszczędnościach (akcjach w jego zakładzie pracy). Sytuacja dość świeża, bo stan ten trwa od 2 miesięcy, natomiast podwójne życie prowadził od pół roku, może dłużej, i nie poinformował żony osobiście tylko o romansie dowiedziała się od osób z jego środowiska. Oczywiście nie zaprzeczył i oświadczył, że się zakochał i zamierza układać swoje życie na nowo. Co w tej sytuacji może zrobić moja przyjaciółka? Jak przygotować się do rozwodu, aby mąż nie zostawił jej z niczym?
Podstawą prawną do udzielenia odpowiedzi na zapytanie stanowi ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2020 r., poz. 1359; zwana w skrócie „K.r.o.”). Pani przyjaciółka powinna rozważyć wystąpienie do sądu okręgowego właściwego ze względu na miejsce wspólnego zamieszkania małżonków z pozwem o rozwód. Zgodnie z art. 56 § 1 K.r.o. – jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód. Przez trwały i zupełny rozkład pożycia należy uznać ustanie więzi fizycznej (współżycie), więzi gospodarczej (prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego, spożywanie razem posiłków, podejmowanie wspólnych decyzji gospodarczych), a także więzi emocjonalnej (uczucia do małżonka). Aby złożyć pozew o rozwód, ustanie tych więzi musi mieć charakter trwały, co oznacza, że małżonek nie widzi już możliwości powrotu do małżeństwa. Powyższe jest przesłanką tzw. pozytywną orzeczenia rozwodu. Należy również sprawdzić, czy nie zachodzą przesłanki negatywne, które uniemożliwiają orzeczenie rozwodu. Do tych przesłanek należy:
Z przedstawionych okoliczności nie wynika, aby takie okoliczności w sprawie zaistniały.
Jeżeli Pani koleżanka zdecyduje się na rozwód, to musi się również zastanowić, czy chce, aby sąd orzekł rozwód z orzeczeniem o wyłącznej winie męża w rozkładzie pożycia. Na mocy art. 57 § 1 K.r.o. – sąd, orzekając rozwód, orzeka również, czy i które z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia. W prawie rodzinnym wina wyraża się w zawinionym działaniu lub zaniechaniu, będącym wyrazem woli małżonka, który naruszając obowiązki określone przepisami prawa prowadzi do rozkładu pożycia małżeńskiego. Wina w rozkładzie pożycia wiąże się z naruszeniem podstawowych obowiązków, wynikających z zawarcia małżeństwa, zarówno tych sformułowanych wyraźnie przez prawo, jak i tych których źródłem są zasady współżycia społecznego. Należy mieć na uwadze przede wszystkim to, że zgodnie z art. 23 K.r.o. strony zawierając małżeństwo zobowiązują się do wzajemnej pomocy i wierności. Małżonkowie są również zobowiązani także do współdziałania dla dobra rodziny, którą przez swój związek założyli. Winę stanowi przede wszystkim naruszenie obowiązków wspólnego pożycia, wzajemnej pomocy, lojalności i wierności, szacunku oraz współdziałania dla dobra rodziny (tak m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 21 września 1997 r. sygn. akt. I CKN 646/97). Podstawą uznania małżonka winnym rozkładu pożycia jest przyjęcie, że jego zachowanie przyczyniało się do powstania lub też pogłębienia owego rozkładu (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2000 r. sygn. akt. V CKN 323/00, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 1999 r. sygn. akt. V CKN 128/98). W przypadku opisanym przez Panią taką okolicznością będzie: zdrada małżeńska. Podkreślić jednak należy, że decydując się na orzekanie rozwodu z wyłącznej winy męża, Pani koleżanka musi tę winę udowodnić, tj. wykazać dowodami np. zeznaniami świadków, że małżonek dopuścił się zdrady.
W pozwie rozwodowym należy również określić sposób wykonywania władzy rodzicielskiej. Chodzi tutaj o 16-letnie dziecko, gdyż w stosunku do dziecka pełnoletniego nie orzeka się kwestii związanej z władzą rodzicielską, ponieważ dziecko już tej władzy nie podlega. Zgodnie z art. 107 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. z 2020 r., poz. 1359) – jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom żyjącym w rozłączeniu, sąd opiekuńczy może ze względu na dobro dziecka określić sposób jej wykonywania i utrzymywania kontaktów z dzieckiem. Sąd pozostawia władzę rodzicielską obojgu rodzicom, jeżeli przedstawili zgodne z dobrem dziecka pisemne porozumienie o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem. W braku porozumienia, o którym mowa w § 1, sąd, uwzględniając prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców, rozstrzyga o sposobie wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem. Sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka, jeżeli dobro dziecka za tym przemawia (art. 107 § 2 K.r.o.).
Pozostawienie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom jest możliwe wyłącznie wówczas, gdy zostaną spełnione łącznie następujące przesłanki:
Innym sposobem określenia sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej jest powierzenie wykonywania władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, a drugiemu ograniczenie jej do współdecydowania np. o edukacji, leczeniu dziecka. W skrajnych przypadkach następuje pozbawienie wykonywania władzy rodzicielskiej jednego z rodziców.
Kolejnym aspektem, który można, ale nie trzeba określić w pozwie rozwodowym jest utrzymywanie kontaktów rodzica, który się wyprowadził z dzieckiem. Chodzi tutaj o 16-letnie dziecko. Kontakty mogą być określone poprzez wybranie pewnych dni tygodnia, weekendów, okresu wakacji, ferii, świąt, które dziecko będzie spędzało z drugim rodzicem. Z uwagi na to, że dziecko jest już prawie dorosłe, uważam, że nie ma potrzeby orzekania o kontaktach z drugim rodzicem. Natomiast ta kwestia również należy do decyzji Pani koleżanki.
Następnym aspektem, który należy poruszyć w pozwie rozwodowym są alimenty na małoletnie dziecko tj. to dziecko, które ma 16 lat. Natomiast drugie, pełnoletnie dziecko, jeżeli chce otrzymywać alimenty od ojca, to musi pozwać go już samodzielnie lub też udzielić pełnomocnictwa Pani koleżance do działania w sprawie. Natomiast alimenty dla pełnoletniego dziecka nie będą przedmiotem orzeczenia rozwodowego.
Przesłanki wyznaczające zakres świadczeń alimentacyjnych zostały określone w art. 135 § 1 K.r.o., który stanowi, że zakres tych świadczeń zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego, przy czym zgodnie z art. 133 § 1 K.r.o. rodzice są obowiązani do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie. Przepis ten statuuje, wedle ugruntowanego w orzecznictwie poglądu, zasadę równej stopy życiowej rodziców i dzieci (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z 5 stycznia 1956 r., III CR 919/55, OSNCK 1957/3/74; tak też uchwała pełnego składu Izby Cywilnej Administracyjnej Sądu Najwyższego z 16 grudnia 1987 r., III CZP 91/86 – teza IV, OSNCP 1988 nr 4 poz. 42).
Określony w art. 133 § 1 K.r.o. obowiązek przyczyniania się do zaspokajania potrzeb dziecka spoczywa w równym stopniu na obojgu rodzicach. Jak podniesiono wyżej, zakres obowiązku rodzica w zaspokajaniu potrzeb dziecka wyznaczają usprawiedliwione potrzeby uprawnionego oraz możliwości majątkowe i zarobkowe zobowiązanego do świadczeń alimentacyjnych. Przez usprawiedliwione potrzeby rozumieć należy nie tylko te podstawowe zapewniające minimum egzystencji, ale również i te, których zaspokojenie zapewni dziecku – odpowiedni do wieku i uzdolnień – prawidłowy rozwój fizyczny i duchowy. Możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego określają natomiast zarobki i dochody, jakie uzyskiwałby przy pełnym wykorzystaniu swych sił fizycznych i umysłowych, nie zaś rzeczywiste zarobki i dochody (por. uchwała Sądu Najwyższego z 16 grudnia 1987 r., III CZP 91/86, OSNCP 1988, poz. 42).
W pozwie rozwodowym należy złożyć wniosek o zabezpieczenie alimentów. Powinny one być wskazane w wysokości mniejszej od żądanych w pozwie. Zabezpieczenie jest dokonywane na czas trwania postępowania, czyli tak, aby alimenty były płacone również zanim sąd ostatecznie orzeknie w wyroku rozwodowym o obowiązku alimentacyjnym.
Jeżeli sytuacja finansowa małżonki z uwagi na jej opuszczenie przez męża uległa pogorszeniu, to może starać się również w drodze zabezpieczenia o przyznanie na jej rzecz tzw. alimentów na zaspokojenie potrzeb rodziny. Podstawą materialnoprawną roszczenia o zabezpieczenie w tym zakresie jest art. 27 K.r.o., zgodnie z treścią którego, oboje małżonkowie obowiązani są przyczyniać się do zaspokojenia potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zgodnie ze stanowiskiem judykatury obowiązek określony w art. 27 K.r.o. ma charakter alimentacyjny. Należy wyliczyć kwotę potrzebną do utrzymania się Pani koleżanki.
Ostatnią kwestią jest wniosek dotyczący orzeczenia przez sąd o wspólnym mieszkaniu stron. Skoro strony nie zajmują aktualnie wspólnego mieszkania, to też trzeba wskazać, żeby sąd o tym nie orzekał.
Jeżeli chodzi o podział majątku – przy braku porozumienia pomiędzy stronami w tym zakresie, najpierw należy przeprowadzić postępowanie o rozwód, a dopiero potem o podział majątku. Proszę pamiętać, że wszystkie rzeczy zakupione przez strony podczas trwania małżeństwa są rzeczami wspólnymi, zatem mąż nie może nimi sam rozporządzać, co też czyni.
I na koniec odniosę się jeszcze do wspomnianych akcji. Należałoby uściślić, do to za akcje, ale generalnie jeżeli zostały nabyte w czasie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej, to stanowią one majątek wspólny. Warto mieć numery tych akcji. W przypadku ich spieniężenia przez męża Pani przyjaciółki – w sprawie o podział majątku będzie musiał zwrócić połowę uzyskanej z tej sprzedaży kwoty.
Zabezpieczenie alimentów dla siebie i dzieci
Anna i Jan przez lata prowadzili wspólne gospodarstwo domowe. Gdy Jan postanowił odejść do innej kobiety, Anna znalazła się w trudnej sytuacji finansowej, mając na utrzymaniu dwójkę dzieci: 17-letniego syna i 14-letnią córkę. Jan nie chciał wspierać rodziny regularnie, obiecując jedynie "pomoc w miarę możliwości". Anna, za namową prawnika, złożyła wniosek o zabezpieczenie alimentów na czas trwania postępowania rozwodowego. Sąd przyznał jej kwotę wystarczającą na pokrycie podstawowych potrzeb dzieci oraz częściowe zaspokojenie jej własnych potrzeb. Dzięki temu mogła utrzymać rodzinę do czasu zakończenia procesu.
Udowodnienie zdrady jako podstawy rozwodu z winy
Katarzyna przez przypadek odkryła, że jej mąż Tomasz od kilku miesięcy spotyka się z inną kobietą. Chociaż Tomasz nie ukrywał romansu, nie zgadzał się na rozwód z orzeczeniem jego winy. Katarzyna zebrała dowody – wiadomości, zdjęcia oraz zeznania wspólnych znajomych, którzy potwierdzili, że widywali Tomasza z kochanką. Dzięki tym dowodom sąd uznał Tomasza za wyłącznie winnego rozkładu pożycia. Orzeczenie to miało istotne znaczenie przy przyznawaniu Katarzynie alimentów na zaspokojenie jej potrzeb.
Walka o podział majątku
Maria była przekonana, że po odejściu męża będzie mogła zachować mieszkanie, które razem kupili. Niestety, mąż zażądał połowy jego wartości, mimo że to Maria spłacała kredyt z własnych zarobków. Dodatkowo mąż wyprowadził się, zabierając wspólny samochód i część cennych sprzętów domowych. Po konsultacji z prawnikiem Maria zabezpieczyła dowody wpłat na kredyt i złożyła wniosek o podział majątku. Sąd przyznał jej prawo do mieszkania, a samochód został uwzględniony w rozliczeniach, dzięki czemu uniknęła utraty miejsca do życia.
Rozwód w obliczu zdrady i kryzysu małżeńskiego wymaga nie tylko emocjonalnej, ale przede wszystkim prawnej gotowości. Warto zabezpieczyć dowody na winę małżonka, zadbać o alimenty dla siebie i dzieci oraz przygotować się do sprawiedliwego podziału majątku. Kluczowe jest działanie zgodne z prawem i korzystanie z pomocy specjalistów, by uniknąć pozostania z niczym.
Jeśli potrzebujesz porady prawnej lub pomocy w przygotowaniu pism, opisz swój problem w formularzu pod artykułem, a nasi eksperci skontaktują się z Tobą.
1. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy - Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59
2. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2000 r. sygn. akt. V CKN 323/00
3. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 1999 r. sygn. akt. V CKN 128/98
4. Orzeczenie Sądu Najwyższego z 5 stycznia 1956 r., III CR 919/55
5. Uchwała pełnego składu Izby Cywilnej Administracyjnej Sądu Najwyższego z 16 grudnia 1987 r., III CZP 91/86
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Zapytaj prawnika
