Jak uzyskać rozwód, gdy żona go nie chce?

Przesłanki do orzeczenia rozwodu

Należy w pierwszej kolejności wskazać, jakie muszą zostać spełnione przesłanki, aby skutecznie ubiegać się o orzeczenie rozwodu.

Zgodnie z art. 56 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy „jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód”.

Ponadto art. 56 § 2 stanowi, iż „mimo zupełnego i trwałego rozkładu pożycia rozwód nie jest dopuszczalny, jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego”.

Z kolei stosownie do art. 56 § 3 „rozwód nie jest również dopuszczalny, jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego”.

Mając powyższe przepisy na uwadze, pragnę wyjaśnić, iż aby móc ubiegać się o rozwiązanie małżeństwa przez rozwód, nie wystarczy wystąpienie okoliczności braku zadowolenia z małżeństwa, czy ustania uczucia między małżonkami, albowiem należy wykazać, iż pomiędzy małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia. Rozkład ten powinien dotyczyć trzech więzi, to jest duchowej, fizycznej i gospodarczej.

Pierwsza z nich związana jest z uczuciami między małżonkami, a więc w pozwie należy wskazać, iż pomiędzy Państwem uczucie wygasło. Utrata więzi fizycznej polega na stwierdzeniu, iż pomiędzy małżonkami nie ma kontaktów fizycznych, natomiast więź gospodarcza polega na prowadzeniu wspólnego gospodarstwa domowego. Rozkład pożycia musi być trwały, czyli istnieć przez dłuższy czas, i zupełny, co oznacza, że konieczne jest ustalenie, iż istnieje duże prawdopodobieństwo, że małżonkowie nie powrócą już do wspólnego pożycia.

Przesłanki negatywne orzeczenia rozwodu

Przepis art. 56 zawiera również trzy przesłanki negatywne orzeczenia rozwodu tj. żądanie rozwodu przez małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia, sprzeczność rozwodu z dobrem wspólnych małoletnich dzieci oraz sprzeczność z zasadami współżycia społecznego.

W kwestii powództwa o rozwiązanie małżeństwa przez rozwód istotna jest treść art. 57, zgodnie z którym „orzekając rozwód sąd orzeka także, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia” (art. 57 § 1). „Jednakże na zgodne żądanie małżonków sąd zaniecha orzekania o winie. W tym wypadku następują skutki takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy” (art. 57 § 1).

Wobec powyższego w pozwie rozwodowym należy wskazać, czy powód żąda orzeczenia rozwodu bez orzekania o winie stron, czy z wyłącznej winy pozwanej.

Jak najszybciej rozwiązać małżeństwo?

Najlepszym i najszybszym sposobem rozwiązania małżeństwa jest żądanie rozwiązania małżeństwa przez rozwód bez orzekania o winie. Wówczas kwestia winy nie jest brana pod uwagę i teoretycznie wyrok może zapaść na pierwszej rozprawie. Proszę jednak liczyć się z tym, iż Pan żona może w odpowiedzi na pozew żądać rozwiązania małżeństwa z Pana wyłącznej winy albo żądać, aby sąd nie rozwiązał małżeństwa z uwagi na fakt, że z żądaniem rozwodu wystąpiła strona wyłącznie winna rozkładu pożycia.

W sytuacji, gdyby żona nie chciała, aby sąd rozwiązał małżeństwo, na uwagę zasługuje uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 27 czerwca 2002 r., (sygn. akt IV CKN 1192/00), w którym sąd podkreślił, iż „celem rozwodu jest eliminacja szkody, jaką z punktu widzenia społecznego byłoby utrzymywanie formalnych związków małżeńskich, w sytuacji gdy małżeństwo faktycznie nie istnieje i nie ma szans na jego dalsze funkcjonowanie. Szkodliwość utrzymywania się takiego stanu rzeczy wiąże się między innymi z dalszym antagonizowaniem pozostających w konflikcie małżonków i ich bliskich (także ich dorosłych dzieci), będącym źródłem i ich zachowań uznawanych za niepożądane w ujęciu powszechnie akceptowanych reguł postępowania. Z tego punktu widzenia interes społeczny przemawiać może za rozwiązaniem małżeństwa, gdy usuwa to źródło konfliktu i prowadzi do społecznie aprobowanej zmiany postaw małżonków, w następstwie zmiany ich sytuacji życiowej i osobistej”.

Brak zgody żony na rozwiązanie małżeństwa

Nadto, kontynuując wątek braku zgody małżonka na rozwiązanie małżeństwa, chciałbym zwrócić Pana uwagę na uzasadnienie wyroku z dnia 21 listopada 2002 r., (sygn. akt III CKN 665/00), w którym Sąd Najwyższy podał przykłady sytuacji, kiedy odmowa zgody małżonka niewinnego jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. I tak, odmowa zgody jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego gdy odmowa zgody na rozwód:

• służy już tylko chęci zamanifestowania określonej przewagi nad małżonkiem domagającym się rozwodu i przeszkodzenia w ułożeniu sobie przez niego życia osobistego;
• jeżeli przyczyną odmowy jest poczucie zagrożenia w dotychczasowej sferze bytowej – samo ryzyko wszczęcia postępowania o podział majątku dorobkowego nie może być uznane za okoliczność, z powodu której małżonek niewinny mógłby skutecznie sprzeciwić się orzeczeniu rozwodu;
• jeżeli od poprzedniej sprawy, zakończonej oddaleniem powództwa, nastąpił znaczny upływ czasu, który zdaniem SN „niekiedy w stopniu znacznym osłabia siłę tych emocji, wręcz je eliminuje, oraz, że małżonek niewinny odzyskuje równowagę psychiczną i poczucie własnej wartości mimo świadomości ustania więzi z dotychczasowym partnerem życiowym wywołującej poczucie opuszczenia czy osamotnienia”.

Czy mimo braku zgody żony sąd może orzec rozwód?

Należy podkreślić, że stosując art. 56 § 3, sąd powinien ocenić odmowę zgody na rozwód „w danych okolicznościach”, czyli w okolicznościach konkretnego małżeństwa. Powyższe oznacza, iż podobne okoliczności odmowy zgody w przypadku jednego małżeństwa mogą zostać uznane za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, a w przypadku drugiego małżeństwa już nie.

W pozwie o rozwód należy wskazać, od kiedy Pana zdaniem nastąpił trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego, a zatem wygaśnięcie więzi duchowej, fizycznej i gospodarczej, o których wspomniałem wyżej, a także przedstawić sytuację w Państwa małżeństwie.

Proszę pamiętać, iż zgodnie z art. 6 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny „ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne”, a zatem to na Panu spoczywać będzie obowiązek udowodnienia, iż w małżeństwie nastąpił trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego.

Dowodami w sprawie powinny być oprócz Pana zeznań zeznania innych osób, które były świadkami zdarzeń, które uzasadniają żądanie pozwu. Świadkami mogą być członkowie rodziny, niemniej jednak większą wiarygodność mają zeznania osób, które nie są związane więzami rodzinnymi z żadną ze stron.

Rozstrzygnięcie o sposobie wykonywania władzy rodzicielskie po rozwodzie

Podejmując decyzję o rozwodzie, konieczne będzie rozstrzygnięcie, z którym z małżonków przebywać po rozwodzie będzie małoletnie dziecko. Wspomniał Pan, iż ma Pan trójkę dzieci. Jeżeli dzieci są małoletnie, na uwagę zasługuje art. 58 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zgodnie z którym „w wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków i o kontaktach rodziców z dzieckiem oraz orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka. Sąd uwzględnia porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie, jeżeli jest ono zgodne z dobrem dziecka. Rodzeństwo powinno wychowywać się wspólnie, chyba że dobro dziecka wymaga innego rozstrzygnięcia”.

Stosownie zaś do art. 58 § 1a „sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka. Sąd może pozostawić władzę rodzicielską obojgu rodzicom na ich zgodny wniosek, jeżeli przedstawili porozumienie, o którym mowa w § 1, i jest zasadne oczekiwanie, że będą współdziałać w sprawach dziecka”.

W pozwie o rozwód może Pan wnieść m.in. o powierzenie obojgu rodzicom władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi z ustaleniem miejsca pobytu dzieci przy np. pozwanej. Wydaje się, iż w przypadku orzeczenia rozwodu sąd ustali miejsce pobytu przy Pan żonie, chyba że będzie Pan wnioskował o inne rozstrzygnięcie i gruntownie je uzasadni.

Ponadto proszę zauważyć, iż zgodnie z art. 58 § 2 „jeżeli małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie, sąd w wyroku rozwodowym orzeka także o sposobie korzystania z tego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków. W wypadkach wyjątkowych, gdy jeden z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, sąd może nakazać jego eksmisję na żądanie drugiego małżonka. Na zgodny wniosek stron sąd może w wyroku orzekającym rozwód orzec również o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków, jeżeli drugi małżonek wyraża zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego, o ile podział bądź jego przyznanie jednemu z małżonków są możliwe”.

Czy sąd w wyroku orzekającym rozwód może dokonać podziału majątku?

Jednocześnie na podstawie art. 58 § 3 może Pan w pozwie wnioskować o to, aby sąd w wyroku orzekającym rozwód dokonał podziału majątku wspólnego. Sąd uwzględni wniosek, jeżeli przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki.

W przypadku gdyby pomiędzy małżonkami nie było porozumienia w sprawie podziału majątku wspólnego, wówczas sąd z pewnością nie dokona podziału majątku, co z kolei skutkowało będzie sytuacją, w której, aby dokonać podziału majątku wspólnego, należy wnieść kolejną sprawę o podział majątku, ale dopiero po otrzymaniu prawomocnego wyroku rozwodowego.

Odnośnie kwestii związanych z postępowaniem w sprawie o rozwód pragnę Pana poinformować, iż sądem rzeczowo właściwym będzie sąd okręgowy, wydział cywilny. Ponadto zgodnie z art. 41 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania „powództwo ze stosunku małżeństwa wytacza się wyłącznie przed sąd, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym jeszcze ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu. Z braku takiej podstawy wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a jeżeli i tej podstawy nie ma - sąd miejsca zamieszkania powoda”.

Co powinien zawierać pozew o rozwód?

Zgodnie z art. 126 pozew o rozwód powinien zawierać oznaczenie sądu, do którego zostaje wnoszony, oraz stron procesowych wraz z ich adresami, czyli powoda (Pana) oraz pozwanej (żony). W pozwie powinien Pani dokładnie określić, o co wnosi, uzasadnić żądanie i wskazać materiał dowodowy, który pokaże, że wniosek orzeczenia rozwodu jest uzasadniony.

Pozew winien zostać złożony w dwóch egzemplarzach, natomiast w przypadku złożenia pozwu osobiście w biurze podawczym sądu proszę mieć ze sobą trzeci egzemplarz, na którym otrzyma Pan potwierdzenie wpływu.

Zgodnie z art. 26 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych pozew o rozwód podlega opłacie stałej w wysokości 600 zł.

W przedmiocie kwestii czasu trwania postępowania mogę stwierdzić następująco: jeżeli między Państwem byłaby zgoda i żądanie rozwiązania małżeństwa bez orzeczenia o winie, wówczas istnieje możliwość szybkiego przebiegu postępowania.

W sytuacji, gdy konieczne będzie rozpatrzenie ewentualnej winy strony, wówczas postepowanie będzie co do zasady mało przyjemne i znacznie przeciągnie się w czasie.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy - Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59
3. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 czerwca 2002 r., (sygn. akt IV CKN 1192/00
4. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2002 r., (sygn. akt III CKN 665/00