• Zaktualizowano: 2024-07-18 • Autor: Izabela Nowacka-Marzeion
Sprawa dotyczy nakładów majątku wspólnego poczynionych na majątek osobisty. Przybliżę sytuację: moi rodzice się rozwiedli i mieszkali wspólnie w mieszkaniu komunalnym. Mój były mąż (niestety też jesteśmy po rozwodzie) wpadł na pomysł, aby rodzice (a dokładniej mama) odkupili od miasta to mieszkanie komunalne z bonifikatą. Pieniądze na wykup tego mieszkania mama otrzymała ode mnie i mojego męża. Następnie mama przepisała to mieszkanie komunalne na mnie (darowizna). W zamian rodzice otrzymali pieniądze na mieszkanie TBS (aby uregulowali kwoty partycypacji). Mama dodatkowo otrzymała pieniądze na wykończenie tego mieszkania TBS. Tata otrzymał pieniądze w 2013 r., a mama w 2014 r. Nie wiem, czy to ma znaczenie, ale w pierwszej kolejności to rodzice otrzymali od nas pieniądze, a późnej mama darowała mi to mieszkanie (wcześniej komunalne). Teraz podczas podziału majątku były mąż ubiega się o zwrot nakładów poczynionych z majątku wspólnego (przekazanie rodzicom pieniędzy na TBS) na majątek osobisty (darowanie mieszkania mi przez moją mamę). Były mąż twierdzi, że udzieliliśmy rodzicom pożyczki, a ja uważam, że była to darowizna. Co zrobić w tej sytuacji? Nie chcę zwracać byłemu mężowi nakładów poczynionych na mieszkanie TBS moich rodziców. Czy były mąż może ubiegać się (w innym procesie) o zwrot połowicznej kwoty mieszkania darowanego mi przez moją mamę?
Moim zdaniem nie ma podstaw, aby ubiegać się o nakłady. Jeżeli poczyniono nakłady z majątku wspólnego małżonków na majątek odrębny jednego z nich, to przy podziale majątku wspólnego, po ustaniu wspólności ustawowej, małżonek ten jest obowiązany rozliczyć się z kwoty nakładów z majątku wspólnego na jego majątek odrębny stosownie do przysługującego mu udziału w majątku wspólnym (zob. postanowienie SN z 13.03.1981 r., sygn. akt III CRN 35/81 oraz uchwała SN z 16.12.1980 r., sygn. akt III CZP 46/80). Do postępowania o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami, a zwłaszcza do odrębnego postępowania w sprawach wymienionych powyżej stosuje się odpowiednio przepisy o dziale spadku. Na podstawie zaś art. 684 Kodeksu postępowania cywilnego skład i wartość spadku ulegającego podziałowi ustala sąd.
Jednak w tym wypadku nie poczynili Państwo nakładów na majątek odrębny, ponieważ w momencie wydatkowania kwoty Pani majątek odrębny nie istniał.
Oczywiście sąd może uznać, że umowa darowizny była umową pozorną, ukryta pod nią była umowa sprzedaży – dali Państwo rodzicom pieniądze na wykup, rodzice wykupili mieszkanie i przenieśli na Panią własność w zamian za pieniądze uzyskane wcześniej. Taki scenariusz sąd mógłby przyjąć.
Sąd Najwyższy stwierdził, że jeśli strony zawrą pozorną umowę sprzedaży nieruchomości w celu ukrycia umowy darowizny, również druga z wymienionych umów jest dotknięta sankcją nieważności. Uchwała SN z 9.12.2011 r., sygn. akt III CZP 79/11: „Zgodnie z art. 83 § 1 zdanie drugie K.c. jeżeli oświadczenie pozorne złożone zostało dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności. Ustawodawca konsekwentnie i wyraźnie w art. 83 § 1 zdanie drugie K.c. stwierdził, że ważność oświadczenia woli jako składnika czynności ukrytej zależy od właściwości tej czynności, czyli od tego, czy zostały spełnione wszystkie przesłanki ustawowe jej skuteczności, wynikające z przepisów bezwzględnie obowiązujących, w szczególności wymagania zarówno co do treści, jak i formy.
Aczkolwiek tu także jest linia obrony. W przedmiotowej sprawie forma aktu notarialnego została zachowana dla innej czynności prawnej, tj. pozornej umowy darowizny nieruchomości, i nie może być użyczona dla ukrytego oświadczenia woli odpłatnego przeniesienia jej własności, gdyż ustawodawca w art. 83 § 1 zdanie drugie K.c. uzależnił jego ważność od tego, czy dysymulowana czynność prawna, odpowiada wszystkim dalszym wymaganiom, wynikającym z przepisów bezwzględnie obowiązujących, a więc także od tego, czy została zawarta w wymaganej formie. Wprawdzie obydwie czynności – pozorna i ukryta – dotyczą tych samych podmiotów i tej samej nieruchomości, niemniej dokonane przez strony ukryte oświadczenie woli o odpłatnym przeniesieniu jej własności nie zostało wyrażone z zachowaniem formy ad solemnitatem. Umowę sprzedaży różni od umowy darowizny nie tylko odpłatność charakteru czynności prawnej, ale całkiem inny reżim prawny”.
Ponadto w formie notarialnej dla umowy sprzedaży powinny być wyrażone co najmniej elementy przedmiotowo istotne, tj. zobowiązanie się sprzedawcy do przeniesienia własności oznaczonej nieruchomości oraz zobowiązanie się kupującego do zapłaty oznaczonej ceny (SN w wyroku z 12.10.2001 r., sygn. akt V CKN 631/00, potwierdzony uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 22.05.2009 r., sygn. akt III CZP 21/09). W sporządzonej umowie darowizny raczej próżno szukać postanowień dotyczących ceny sprzedaży. Skoro nie doszło do zachowania formy aktu notarialnego dla umowy sprzedaży nieruchomości ukrytej pod pozorną umową darowizny, dysymulowana umowa sprzedaży jest również nieważna. Zgodnie z ujęciem bezwzględnej nieważności jako sankcji czynności prawnej, czynność nieważna nie wywołuje żadnych skutków prawnych.
Nie wiem, co było w tytule przelewu, który przesłali Państwo rodzicom, czy daliście gotówkę. Albowiem to może przesądzić o tytule przekazanych środków. Środki przekazane na TBS mogą być przedmiotem roszczeń eksmęża – o ile udowodni pożyczkę. Ciężar dowodu leży po jego stronie. Moim zdaniem roszczenia może mieć tylko w stosunku do Pani rodziców. Nie do Pani.
Sprawy dotyczące zwrotu nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty są skomplikowane i wymagają indywidualnej analizy każdego przypadku. Kluczowe znaczenie ma ustalenie, czy przekazane środki były pożyczką, darowizną, czy też inwestycją. Warto skonsultować się z prawnikiem, aby dokładnie ocenić swoje prawa i obowiązki w takich sytuacjach.
Potrzebujesz pomocy prawnej w sprawach majątkowych? Skontaktuj się z nami, oferujemy profesjonalne porady prawne online oraz pomoc w przygotowaniu wszelkich niezbędnych pism. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 marca 1981 r., sygn. akt III CRN 35/81
3. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 1980 r., sygn. akt III CZP 46/80
4. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2011 r., sygn. akt III CZP 79/11
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Izabela Nowacka-Marzeion
Magister prawa, absolwentka Wydziału Prawa Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Doświadczenie zdobyła w ogólnopolskiej sieci kancelarii prawniczych, po czym podjęła samodzielną praktykę. Specjalizuje się w prawie cywilnym, rodzinnym, pracy oraz ubezpieczeń społecznych. Posiada bogate doświadczenie w procedurach administracyjnych, prawem budowlanym oraz postępowaniach cywilnych. Prywatnie interesuje się sukcesją i planowaniem spadkowym oraz zabezpieczeniem firm.
Zapytaj prawnika
