• Zaktualizowano: 2024-03-11 • Autor: Izabela Nowacka-Marzeion
Przekazanie majątku w zamian za zabezpieczenie dożywocia jest coraz bardziej popularną formą rozporządzania majątkiem wśród osób starszych. Ta praktyka często rodzi pytania o prawa pozostałych członków rodziny, zwłaszcza dzieci, które nie są beneficjentami takiej umowy. Artykuł ten przybliża aspekty prawne związane z takimi transakcjami, eksplorując zarówno kodeksowe regulacje, jak i potencjalne konflikty rodzinne wynikające z przepisywania majątku jednemu z potomków. Przykładem dla naszych rozważań będzie zapytanie pani Katarzyny.
Rodzice pani Katarzyny zapisali cały majątek tylko jednemu z pięciorga dzieci – starszemu synowi – bez zgody pozostałych dzieci. Jak podaje pani Katarzyna, zawarli w umowie możliwość dożywotniego zamieszkania. W skład majątku wchodzi dom, 2 działki budowlane i 3 ha ziemi. Brat chce to wszystko teraz sprzedać i pani Katarzyna nie może się z tym pogodzić. Dlatego pyta, czy ma on do tego prawo. Czy rodzice mogli zapisać majątek tylko jednemu dziecku bez zgody pozostałych?
Zgodnie z przepisami art. 140 Kodeksu cywilnego:
„W granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą”.
Zatem rodzice mogli przepisać grunty na jedno dziecko. I żadne z pozostałych dzieci nie ma prawa do tych nieruchomości.
Brat, który otrzymał nieruchomości, może ją zbyć. Bez względu na służebność mieszkania rodziców.
Pozostałe dzieci mogłyby co najwyżej po śmierci rodziców dochodzić zachowku, jeśli rodzice przekazali nieruchomości umową darowizny. Zgodnie z art. 991 Kodeksu cywilnego:
„§ 1 Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek).
§ 2. Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia”.
Jeśli jednak była to umowa przekazania nieruchomości w zamian za rentę czy emeryturę – pozostałym dzieciom nie należy się nic.
Przykład 1
Pani Eleonora, mając 70 lat, postanowiła przekazać swoje mieszkanie jedynemu synowi, Tomaszowi, w zamian za zapewnienie jej opieki i dożywotniego utrzymania. Pozostałe dzieci, Anna i Jakub, początkowo zgodziły się na tę decyzję. Jednak po śmierci matki dowiedzieli się, że nie mają prawa do mieszkania ani możliwości ubiegania się o zachowek, gdyż transakcja nie była formalną darowizną, lecz umową dożywocia.
Przykład 2
Państwo Nowakowie, w podeszłym wieku, zdecydowali się przekazać swoją wiejską posiadłość młodszemu synowi, Józefowi, pod warunkiem, że będą mieli zapewnione mieszkanie i opiekę do końca życia. Starszy syn, Michał, który od lat mieszkał za granicą, zaakceptował tę decyzję. Jednak po kilku latach, kiedy Józef postanowił sprzedać część gruntu, Michał poczuł się pokrzywdzony, argumentując, że stracił część dziedzictwa rodzinnego.
Przykład 3
Ewa, 65-letnia wdowa, zdecydowała się przepisać swoje mieszkanie w centrum miasta na swoją córkę, Marię, która od lat opiekowała się nią i pomagała w prowadzeniu domu. Pozostałe dzieci Ewy nie angażowały się w życie matki i były zgodne z tą decyzją. Jednak po śmierci Ewy pominięte dzieci wystąpiły do siostry o zachowek, twierdząc, że nie byli świadomi wartości mieszkania i że Maria uzyskała nieruchomość przez manipulację.
Przekazanie majątku w zamian za zapewnienie dożywocia to skomplikowana kwestia prawna, która może prowadzić do rodzinnych konfliktów. Kluczowe jest zrozumienie różnic pomiędzy zwykłą darowizną a umową dożywocia, a także świadomość, jakie prawa przysługują pozostałym członkom rodziny, w tym prawo do zachowku. Przykłady z życia wzięte podkreślają, jak ważne jest przemyślane i uczciwe podejście do takich decyzji, z uwzględnieniem konsekwencji prawnych dla wszystkich stron.
Potrzebujesz profesjonalnej porady prawnej dotyczącej przekazywania majątku i kwestii dożywocia? Skorzystaj z naszych usług online i otrzymaj szybką, fachową pomoc oraz przygotowanie niezbędnych dokumentów przez doświadczonych prawników. Zapraszamy do kontaktu!
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
Zostałeś pominięty lub wydziedziczony w testamencie? Czy rodzice mogli przepisać cały majątek na twoje rodzeństwo i kiedy należy ci się zachowek? Potrzebujesz pomocy prawnika, opisz nam swój problem i zadaj pytania wypełniając formularz poniżej ▼▼▼.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Izabela Nowacka-Marzeion
Magister prawa, absolwentka Wydziału Prawa Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Doświadczenie zdobyła w ogólnopolskiej sieci kancelarii prawniczych, po czym podjęła samodzielną praktykę. Specjalizuje się w prawie cywilnym, rodzinnym, pracy oraz ubezpieczeń społecznych. Posiada bogate doświadczenie w procedurach administracyjnych, prawem budowlanym oraz postępowaniach cywilnych. Prywatnie interesuje się sukcesją i planowaniem spadkowym oraz zabezpieczeniem firm.
Zapytaj prawnika
