• Zaktualizowano: 2024-12-14 • Autor: Tomasz Krupiński
Na początku małżeństwa żona dostała od teścia dom, który zgodnie z aktem darowizny wyceniono na 60 000 zł. Dom był w złym stanie, ale go wyremontowaliśmy. Jego aktualna wartość to około 350 000 zł. Czy w chwili podziału majątku mogę żądać od żony spłaty połowy kwoty stanowiącej różnicę między wartością aktualną a początkową nieruchomości?
Kwestia przynależności składnika majątkowego do majątku wspólnego wynika głównie z łączącego strony stosunku prawnego. Przy wspólności ustawowej zagadnienia rozliczeń majątkowych wynikają z uregulowań Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (K.r.io.).
Zgodnie bowiem z treścią art. 31 § 1 „Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.
§ 2. Do majątku wspólnego należą w szczególności:
1) pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
2) dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
3) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
4) kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585, z późn. zm.)”.
O przynależności składnika do majątku wspólnego decyduje czas nabycia tegoż składnika. Kwestię rozliczenia nakładów reguluje art. 45 K.r.io.:
„§ 1. Każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności.
§ 2. Zwrotu dokonuje się przy podziale majątku wspólnego, jednakże sąd może nakazać wcześniejszy zwrot, jeżeli wymaga tego dobro rodziny.
§ 3. Przepisy powyższe stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy dług jednego z małżonków został zaspokojony z majątku wspólnego”.
Art. 45 reguluje kwestię rozliczeń między małżonkami z tytułu wydatków i nakładów poczynionych z majątku wspólnego na majątki osobiste każdego z nich oraz wydatków i nakładów poczynionych z majątków osobistych każdego z małżonków na majątek wspólny. Dotyczy on rozliczeń z tytułu wydatków i nakładów poczynionych w czasie trwania wspólności ustawowej oraz długów zaspokojonych w tym czasie.
Zasadą jest, że rozliczeń, których dotyczy art. 45, dokonuje się przy podziale – umownym lub sądowym – majątku wspólnego. Rozliczeń można, wyjątkowo, dokonać wcześniej, nie tylko po ustaniu wspólności ustawowej, lecz i w czasie jej trwania, jeżeli wymaga tego dobro rodziny. Ponieważ zwrotu wydatków i nakładów oraz rozliczenia z zaspokojonych długów dokonuje się w zasadzie przy podziale majątku wspólnego, przeto roszczenia z tego tytułu, niezależnie od chwili poczynienia wydatków lub nakładów albo zaspokojenia długów, nie ulegają przedawnieniu do czasu podziału majątku wspólnego. Natomiast według poglądu wyrażonego przez J.St. Piątowskiego (w: System…, s. 502) „Roszczenia, o których mowa, ulegają przedawnieniu na zasadach ogólnych, przy czym termin przedawnienia biegnie dopiero od chwili ustania małżeństwa (art. 121 pkt 3 K.c.). Po zapadnięciu prawomocnego postanowienia o podziale majątku wspólnego roszczeń tych nie można już dochodzić, chociażby nie były zgłoszone w postępowaniu o podział majątku wspólnego (art. 618 § 3 K.p.c.). Patrz uwaga 61 do art. 46. Również umowny podział majątku wspólnego w zasadzie wyłącza późniejsze dochodzenie tych roszczeń (patrz uwaga 45 do art. 46)”.
Wydatki i nakłady są konieczne, jeżeli są niezbędne do utrzymania przedmiotu majątkowego w należytym stanie, umożliwiającym normalne korzystanie z niego. Obejmują remonty i naprawy, konserwację, wymianę zużytych elementów na nowe, a także ponoszone ze względu na dany przedmiot majątkowy podatki, opłaty i składki na ubezpieczenie. W zależności od rodzaju, charakteru oraz celu wydatków i nakładów, poza wydatkami i nakładami koniecznymi, wyróżnia się wydatki i nakłady użyteczne oraz zbytkowne. O nakładach „koniecznych” i „innych” nakładach stanowi np. art. 226 § 1 K.c. O tym, czy przedmiot majątkowy przynosi dochód, świadczy jego przeznaczenie i wykorzystanie w okolicznościach danego przypadku.
Zaspokojenie w czasie trwania wspólności ustawowej z majątku osobistego jednego z małżonków długu obciążającego majątek wspólny należy z chwilą zapłaty traktować jako nakład z majątku osobistego jednego z małżonków na majątek wspólny. Nakład ten podlega rozliczeniu między małżonkami tak jak inne nakłady, których dotyczy zd. drugie art. 45 § 1 (patrz postanowienie składu 7 sędziów SN z 5 grudnia 1978 r., sygn. akt III CRN 194/78, i J.St. Piątowski, w: System…, s. 501).
Bez wątpienia dom otrzymany przez żonę od jej rodziców stanowi składnik majątku osobistego. Natomiast wszelkie nakłady to nakład z majątku wspólnego na osobisty. Bez wątpienia może Pan dochodzić zwrotu nakładów. Oczywiście kwestie dowodowe związane z wykazaniem nakładów i ich wartości spoczywają na Panu. Na drodze sądowej przedstawiony przez Pana sposób rozliczenia nie jest stosowany w praktyce. Zasadne jest zastosowanie sposobu wyliczeń nakładów z majątku wspólnego na osobisty żony.
Remont mieszkania należącego do majątku osobistego jednego z małżonków
Anna i Piotr wzięli ślub, po czym zamieszkali w mieszkaniu, które Anna otrzymała w darowiźnie od rodziców przed zawarciem małżeństwa. To mieszkanie stanowiło więc jej majątek osobisty. W czasie trwania małżeństwa postanowili przeprowadzić generalny remont, który sfinansowali wspólnie, z pieniędzy pochodzących z ich wynagrodzeń. Po kilku latach małżeństwo zakończyło się rozwodem, a Piotr zażądał zwrotu kosztów remontu mieszkania, ponieważ środki na ten cel pochodziły z majątku wspólnego. Zgodnie z art. 45 K.r.io. Piotr miał prawo dochodzić zwrotu części nakładów, które poczyniono z majątku wspólnego na majątek osobisty Anny.
Zaspokojenie długu jednego z małżonków
Kasia i Marek byli w związku małżeńskim objętym wspólnością ustawową. Marek przed ślubem zaciągnął kredyt na zakup samochodu, który należał do jego majątku osobistego. W trakcie trwania małżeństwa wspólnie zdecydowali, że spłacą resztę kredytu z ich wspólnych dochodów. Po kilku latach doszło do rozwodu, a Kasia zażądała zwrotu części środków przeznaczonych na spłatę kredytu Marka, argumentując, że były to środki z majątku wspólnego, a kredyt dotyczył majątku osobistego Marka. Kasia miała prawo do rozliczenia tych nakładów zgodnie z art. 45 K.r.io.
Inwestycja w nieruchomość męża
Tomek odziedziczył działkę po dziadkach jeszcze przed ślubem, więc działka stanowiła jego majątek osobisty. Po ślubie on i jego żona, Zosia, postanowili wspólnie zbudować na niej dom – sfinansowali budowę z oszczędności oraz wspólnie zaciągniętego kredytu. Po kilku latach małżeństwa para postanowiła się rozwieść. Zosia zażądała zwrotu nakładów, które poczyniono na budowę domu z ich wspólnego majątku, ponieważ nieruchomość należała do osobistego majątku Tomka. Zgodnie z przepisami Zosia miała prawo dochodzić zwrotu środków poniesionych na majątek Tomka.
Artykuł omawia kwestie rozliczeń majątkowych między małżonkami związane z nakładami poczynionymi na majątek wspólny i osobisty w trakcie trwania wspólności ustawowej. Zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym majątek nabyty w czasie małżeństwa należy do majątku wspólnego, natomiast dobra posiadane przed małżeństwem lub nabyte w drodze darowizny i spadku stanowią majątek osobisty. Art. 45 K.r.io. reguluje zwrot nakładów poczynionych z majątku wspólnego na majątek osobisty i z majątku osobistego na majątek wspólny.
Jeśli masz wątpliwości dotyczące rozliczeń majątkowych między małżonkami, takich jak zwrot nakładów na majątek wspólny lub osobisty, skorzystaj z naszych porad prawnych online. Nasi prawnicy pomogą Ci zrozumieć przepisy i znaleźć najlepsze rozwiązanie w Twojej sytuacji. Zaufaj profesjonalistom – szybko, wygodnie i bez wychodzenia z domu!
1. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy - Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Tomasz Krupiński
Radca prawny z kilkunastoletnim doświadczeniem, magister prawa, absolwent Wydziału Prawa Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Specjalizuje się w prawie nieruchomości i prawie lokalowym (wykup mieszkań, najem, eksmisje, zasiedzenia itp.) oraz w prawie rodzinnym (rozwody, alimenty, podział majątku itp.). Doradza też wspólnotom mieszkaniowym i zarządcom nieruchomości (sam również ma uprawnienia zarządcy). Prowadzi własną kancelarię i reprezentuje naszych klientów w sądach.
Zapytaj prawnika
